ახალი წელი ორჯერ, თუნდაც თოვლის ბაბუის არ გჯეროდეს

[ეს სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა ლიბერალში]

დეკემბერი. ყინვა. საახალწლოდ მორთული ქუჩები. ახალი წელი. შამპანური. საცივი და გოზინაყი. საჩუქრები. თოვლის ბაბუა. 25 დეკემბერი. თუ 7 იანვარი? მერე კიდევ ერთი ახალი წელი, ოღონდ ძველი. 2017 წლისთვის დადებული პირობები და ახალი წლის ღამეს ჩაფიქრებული სურვილი, რომელიც, როგორც ამბობენ, აუცილებლად უნდა ახდეს.

როგორია საქართველოს მოსახლეობის წინასაახალწლო გეგმები და განწყობები? ამის გასაგებად CRRC-საქართველომ 1-13 დეკემბერს ჩაატარა საქართველოს სრულწლოვანი მოსახლეობის სატელეფონო გამოკითხვა. ალბათ, არავის გაგვიკვირდება, რომ საქართველოს მოსახლეობა ახალი წლის შეხვედრის დამკვიდრებულ ტრადიციებს მიჰყვება. დიდი უმრავლესობა (73%) ახალი წლის შეხვედრას საკუთარ სახლში აპირებს, 9% კი - მეგობრის ან ნათესავის სახლში. ახალი წლის შეხვედრა ღია ცის ქვეშ, რესტორანში ან კაფეში ჯერ კიდევ არ სარგებლობს პოპულარობით, მოსახლეობის მხოლოდ ერთი პროცენტი გეგმავს ამას. 15 პროცენტს კი დეკემბრის პირველ ნახევარში ჯერ არ ჰქონდა გადაწყვეტილი, სად შეხვდება ახალ წელს.

ახალი წლის სახლში შემხვედრთა დიდი უმრავლესობიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია სახლის საახალწლო მორთულობა. მხოლოდ მოსახლეობის ოთხი პროცენტი არ აპირებს სახლში ნაძვის ხის დადგმას. დიდ უმრავლესობას (76%) ხელოვნური ნაძვის ხე ექნება, მოსახლეობის დაახლოებით მეათედს (13%) - ბუნებრივი. ამავე დროს, 59% ჩიჩილაკის დადგმასაც აპირებს.

ტრადიციულად, ახალი წლის აღნიშვნის ერთ-ერთი მთავარი ნაწილი საახალწლო სუფრაა. საახალწლო სუფრაზე საყვარელი საჭმელებიდან საქართველოს სრულწლოვანი მოსახლეობის მესამედზე მეტი (38%) საცივს გამოარჩევს, დაახლოებით მეოთხედი (24%) - გოზინაყს, მეათედი კი (9%) - შემწვარ გოჭს.

ახალი წელი ბევრისთვის საჩუქრებთან ასოცირდება. მოსახლეობის დაახლოებით ორი მესამედი (62%) ოჯახის წევრებისთვის საჩუქრების ყიდვას აპირებს. ზოგს სჯეროდა ან სჯერა, რომ საჩუქრები თოვლის ბაბუას მოაქვს. როგორც აღმოჩნდა, საქართველოს სრულწლოვანი მოსახლეობის ერთ მესამედს 10 წლის ასაკის ჩათვლით სჯეროდა თოვლის ბაბუის არსებობის. თუმცა, მოსახლეობის თითქმის მეოთხედი (24%) აცხადებს, რომ თოვლის ბაბუის არასდროს სჯეროდა. მიუხედავად ამისა, ახალი წლის ღამის ჯადოსნობა ბევრისთვის უცხო არაა. მოსახლეობის ორ მესამედს (66%) ახალ წელს ჩაუფიქრებია სურვილი.

ახალი წელი თავისი სუფრით, ნაძვის ხითა თუ მაშხალებით საქართველოში ორჯერ აღინიშნება: მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა (88%) აცხადებს, რომ „ძველ ახალ წელსაც“ აღნიშნავს. როგორც ჩანს, ხალხი აღმოსავლური კალენდრითაც ინტერესდება და ყურადღებას აქცევს, თუ რომელი ცხოველი თუ ფრინველია დამდეგი წლის სიმბოლო. დამდეგ წელს საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა (68%) მამლის სუვენირის ყიდვას აპირებს, ან უკვე ნაყიდი აქვს ასეთი სუვენირი.

ახალი წლის და შობის დღესასწაულები განუყრელია. ამ უკანასკნელთან დაკავშირებით ქრისტიანული მიმდინარეობები სხვადასხვა კალენდრით ხელმძღვანელობენ. საქართველოს მოსახლეობის დაახლოებით ორ მესამედს (64%) მიაჩნია, რომ შობა 7 იანვარს უნდა აღინიშნებოდეს. თუმცა, დაახლოებით მეათედი (12%) ამბობს, რომ, ისევე როგორც დასავლურ სამყაროში, შობა საქართველოშიც 25 დეკემბერს უნდა აღინიშნებოდეს. ამასთან, არც ისე ცოტაა მათი წილი, ვისაც მიაჩნია, რომ შობა, ახალი წლის მსგავსად, ორივე დღეს უნდა აღინიშნებოდეს (18%). დღესასწაულების ორჯერ აღნიშვნა ხომ ქართველებისთვის უცხო არაა.

სამოქალაქო ჩართულობა საქართველოში

სოციალურ აქტივობებში ჩართულობას შეუძლია, დაეხმაროს ხალხს, მთავრობის ჩარევის გარეშე მოაგვარონ მათთვის მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი პრობლემები, რაც, საბოლოო ჯამში, ხელს შეუწყობს სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებას. ასეთ აქტივობებში ჩართულობაზე გავლენა აქვს სხვადასხვა ფაქტორს, რომელთაგან რამდენიმე ყველაზე მნიშვნელოვანია: სქესი, ასაკი და დასახლებული პუნქტის ტიპი.

CRRC-ის 2015 წლის „კავკასიის ბარომეტრის“ შედეგები საშუალებას გვაძლევს, გავარკვიოთ, ჩამოთვლილი თორმეტიდან რომელ სოციალურ აქტივობებშია ჩართული საქართველოს მოსახლეობა. ამ ბლოგ პოსტის მიზანია იმ აქტივობების გამოყოფა, რომლებშიც მოსახლეობის ყველაზე დიდი ნაწილი მონაწილეობს და იმის გარკვევა, თუ როგორ განსხვავდება მოსახლეობის სამოქალაქო ჩართულება სქესის, ასაკისა და დასახლებული პუნქტის ტიპის მიხედვით.

საქართველოს მოსახლეობის ნახევარზე მეტი (58%) აცხადებს, რომ ბოლო 6 თვის განმავლობაში დაეხმარა მეგობარს ან მეზობელს საოჯახო საქმეში ან ბავშვის მოვლაში მაშინ, როცა ძალიან მცირე ნაწილი (6%) პასუხობს, რომ მოაწერა ხელი პეტიციას ან  გააგზავნა წერილი ტელევიზიაში ან რადიოში (5%). აღსანიშნავია, რომ მოსახლეობის საკმაოდ მცირე ნაწილი (17%) პასუხობს, რომ ბოლო 6 თვის განმავლობაში დაესწრო საჯარო შეხვედრას, რომელიც საზოგადოებისთვის ან ამა თუ იმ თემისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების განხილვას მიეძღვნა.

 შენიშვნა: დიაგრამაზე მოყვანილია მხოლოდ დადებითი პასუხების წილი.

ის, რომ მოსახლეობის ყველაზე დიდი ნაწილი ეხმარება მეგობრებს ან მეზობლებს საოჯახო საქმეში ან ბავშვის მოვლაში შეიძლება, აიხსნას იმ გარემოებით, რომ, როგორც ადრე ჩატარებული კვლევები მოწმობს, საქართველო არის ქვეყანა, სადაც განსაკუთრებით ძლიერიანდობა, თანამშრომლობა და თანაგრძნობა პირველადი სოციალური ჯგუფების (ოჯახი, სამეგობრო)წევრებს შორის. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, საქართველოში მეტადაა გავრცელებული ე.წ.„შემაკავებელი“ („bonding“) სოციალური კაპიტალი, ხოლო ე.წ. „მაკავშირებელი“ („bridging“) სოციალური კაპიტალი, რომელიც განსხვავებული სოციალური ჯგუფების წარმომადგენლებსაკავშირებს, შედარებით სუსტია.

შედეგები განსხვავებულია დასახლებული პუნქტის ტიპის მიხედვით და ეს განსხვავება განსაკუთრებით თვალსაჩინოა დედაქალაქსა და სოფლებში მიღებულ პასუხებს შორის. მაგალითად, დედაქალაქის მოსახლეობის 62% აცხადებს, რომ ბოლო 6 თვის მანძილზე შესწირა ფული ეკლესიას ან მეჩეთს მაშინ, როცა სოფლებში მცხოვრებთა 52% ამბობს იგივეს. დედაქალაქისა და სხვა ქალაქების მოსახლეობასთან შედარებით სოფლების მოსახლეობის უფრო მცირე წილი აცხადებს, რომ შესწირა თანხა არარელიგიური ქველმოქმედების მიზნით ან მისცა ფული მათხოვარს. თუმცა, სოფლებში მცხოვრებთა უფრო დიდი წილი ეხმარება მეზობლებს ან მეგობრებს, ვიდრე ამას თბილისში და სხვა ქალაქებში მცხოვრებნი აკეთებენ. რაც შეეხება მოხალისეობას, განსხვავება დასახლებული პუნქტის ტიპებს შორის ფაქტობრივად არ არის.

ამ გრაფიკზე ისევე, როგორც ქვემოთ მოყვანილ გრაფიკებზე მოცემულია ის აქტივობები, რომლებშიც მოსახლეობის 20%-ზე მეტია ჩართული.

განხილულ აქტივობებში ჩართულობა საგრძნობლად დაბალია 56 წელს გადაცილებული ადამინების შემთხვევაში. 18-დან 35 წლამდე ასაკის და 36-დან 55 წლამდე ასაკის ადამიანები თითქმის თანაბრად მონაწილეობენ  სხვადასხვა აქტივობაში გარდა იმ შემთხვევისა, როცა საქმე ეხება რესტორანში/პიცერიაში/სახინკლეში და ა.შ. წასვლას. აქ განსხვავება იკვეთება სამივე ასაკობრივ ჯგუფს შორის.

საინტერესოა, რომ, ქალებთან შედარებით, მამაკაცების უფრო დიდი წილი პასუხობს, რომ დაეხმარა ვინმეს დავის მოგვარებაში, იყო მოხალისე, წავიდა რესტორანში, პიცერიაში ან სახინკლეში, დაეხმარა მეზობელს ან მეგობარს. განხილული აქტივობებიდან ერთადერთი, რომელშიც ქალები მეტად იღებენ მონაწილეობას, ვიდრე მამაკაცები, ეკლესიის ან მეჩეთისთვის ფულის შეწირვაა; რიგ შემთხვევაში ქალები და მამაკაცები ფაქტობრივად ერთნაირი სიხშირით პასუხობენ კითხვებს თავისი მონაწილეობის შესახებ ამ აქტივობებში.

ამ ბლოგ პოსტში განხილული იყო საქართველოს მოსახლეობის ჩართულობა სხვადასხვა აქტივობაში და ის, თუ როგორ განსხვავდება ეს ჩართულობა სქესის, ასაკისა და დასახლებული პუნქტის ტიპის მიხედვით. „კავკასიის ბარომეტრის“ შედეგები შეგიძლიათ, სრულად იხილოთ CRRC-ის მონაცემთა ონლაინ ანალიზის გვერდზე.

ვინც არასამთავრობო ორგანიზაციებს ენდობა, უფრო აქტიურია

არასამთავრობო ორგანიზაციების როლი ქართულ საზოგადოებაში დიდია. ისინი მუშაობენ საზოგადოებისთვის საჭირბოროტო ბევრ საკითხზე. ამის ფონზე საინტერესოა, თუ რამდენად ენდობიან ადამინები არასამთავრობო ორგანიზაციებს და რამდენად განსხვავდებიან ის ადამიანები, ვინც ენდობა, იმათგან, ვინც არასამთავრობოებს უნდობლობას  უცხადებს. ამ ბლოგში ერთმანეთს ვადარებთ ადამიანებს, ვინც გამოკითხვის დროს თქვა, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციებს ენდობა და მათ, ვინც თქვა რომ არ ენდობა ამ ორგანიზაციებს და განვიხილვთ მათ სოციალური და პოლიტიკური აქტივობის ჭრილში.

CRRC-ის გამოკითხვის „კავკასიის ბარომეტრი“ ფარგლებში რესპონდენტები პასუხობენ კითხვას არასამთავრობო ორგანიზაციების მიმართ ნდობასთან დაკავშირებით. 2015 წლის გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, მოსახლეობის 23% სრულად ან ძირითადად ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს მაშინ, როდესაც მოსახლეობის დაახლოებით იგივე წილი სრულად ან ძირითადად არ ენდობა არასამთავრობოებს. ასევე, მოსახლეობის საკმაოდ დიდმა ნაწილმა (42%) თქვა, რომ ნაწილობრივ ენდობა და ნაწილობრივ არ ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ იმ ადამიანთა წილი, ვინც დააფიქსირა პასუხი „არ ვიცი“ 2012 წელს 31%-დან 2015 წელს 14%-მდე ჩამოვიდა. ეს იმაზე მიანიშნებს, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციების ცნობადობა ბოლო წლებში გაიზარდა. იმ ადამიანთა წილი, ვინც ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს, მეტ-ნაკლებად იგივე დარჩა მაშინ, როცა იმ ადამიანთა წილი, ვინც არ ენდობა, 2012 წელს 9%-იდან 2015 წელს 20%-მდე გაიზარდა.

ის ადამიანები, ვინც ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს, სოციალურად და პოლიტიკურად უფრო აქტიურები არიან (ესწრებიან საჯარო შეხვედრებს, მონაწილეობას იღებენ არჩევნებში და ა.შ.) განსხვავებით მათგან, ვინც არ ენდობა არასამთავრობოებს. 2015 წლის გამოკითხვაში მოსახლეების მეოთხედი (25%), ვინც ენდობა არასამთავრობოებს, ამბობს, რომ ბოლო 6 თვის განმავლობაში დაესწრო საჯარო შეხვედრას მნიშვნელოვანი საკითხების ან პრობლემების განსახილველად. მათგან, ვინც არ ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს, მხოლოდ 15% ამბობს, რომ დაესწრო ასეთ შეხვედრას.

შენიშვნა: პასუხის ვარიანტები „სრულად ვენდობი“ და „ძირითადად ვენდობი“ გაერთიანებულია კატეგორიაში „ენდობა“, ხოლო პასუხის ვარიანტები „ძირითადად არ ვენდობი“ და „საერთოდ არ ვენდობი“ გაერთიანებულია კატეგორიაში „არ ენდობა“.

ადამიანების წილი, ვინც ამბობს, რომ მიიღებდა მონაწილეობას, მომავალ კვირას რომ ტარდებოდეს არჩევნები, უფრო მეტია არასამთავრობობის მიმართ ნდობით გამსჭვალულ პირებში, ვიდრე იმ ადამიანებში, ვინც უნდობლობას უცხადებს ამ ორგანიზაციებს. 2015 წლის გამოკითხვაში მათი 78%, ვინც ენდობა არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ამბობს, რომ „აუცილებლად“ ან „ალბათ“ მიიღებდა მონაწილეობას, მომავალ კვირას რომ ტარდებოდეს არჩევნები მაშინ, როდესაც ეს პროცენტული მაჩვენებელი უფრო დაბალია (69%) იმ შემთხვევაში, თუ ადამიანები არასამთავრობო ორგანიზაციებს არ ენდობიან. 

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე შეიძლება, შევაჯამოთ, რომ ადამიანები, ვინც ენდობიან არასამთავრობო ორგანიზაციებს, სოციალურად უფრო აქტიურები არიან, ვიდრე ისინი, ვინც არასამთავრობოებს არ ენდობიან. ეს გამოიხატება როგორც საჯარო ლექციებზე დასწრებით, ისე არჩევნებში მონაწილეობის მზაობით.

2015 წლის „კავკასიის ბარომეტრის“ მონაცემები შეგიძლიათ ნახოთ ჩვენi ონლაინ ანალიზის პროგრამის გვერდზე.

სოციალური და პოლიტიკური ინსტიტუტების მიმართ ნდობის ცვლილება საქართველოში

მოსახლეობის ნდობის დონეს მთავრობისა და სხვა ინსტიტუტების მიმართ ბევრი ფაქტორი განაპირობებს. ამ ფაქტორების გავლენით დროთა განმავლობაში ნდობა შეიძლება, შეიცვალოს. CRRC-საქართველოს მიერ 2011-2015 წლებში ჩატარებული კავკასიის ბარომეტრის და NDI-ის საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვების შედეგებზე დაყრდნობით ამ ბლოგში აღწერილია ბოლო წლებში ნდობის დონის ცვლილება პრეზიდენტის, ადგილობრივი მთავრობის, აღმასრულებელი ხელისუფლების, პარლამენტის, ჯარის, ჯანდაცვის სისტემის, პოლიციის, განათლების სისტემისა და სასამრთლოს მიმართ.

საქართველოში არსებული ბევრი პოლიტიკური ინსტიტუტის მიმართ ნდობის დონე 2012 წლის შემდეგ საგრძნობლად დაეცა. ყველაზე მეტად ნდობის დონემ აღმასრულებელი ხელისუფლების მიმართ იკლო 2012 წელს 49%-დან 2015 წელს 21%-მდე. ასევე, 2011 წელთან შედარებით, ნდობის დონე შემცირდა ადგილობრივი მთავრობისა და პრეზიდენტის მიმართ, თუმცა, პრეზიდენტის შემთხვევაში, 2013 წლის შემდეგ მის მიმართ ნდობა 10 პროცენტით კვლავ გაიზარდა. CRRC-საქართველოს მიერ ჩატარებული NDI-ის საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვების თანახმად, მხარდაჭერა კოალიცია ქართული ოცნების მიმართ იკლებს. კოალიცია ქართული ოცნება საქართველოს პარლამენტში უმრავლესობას წარმოადგენს და მთავრობას აყალიბებს. პრეზიდენტი გიორგი მარგველაშვილი კი საკმაოდ დაშორდა მმართველ პარტიას და ხშირად მათი კრიტიკის ქვეშ ყვება. თავად პრეზიდენტსაც არაერთხელ გაუკრიტიკებია კოალიცია ქართული ოცნება და მისი ლიდერები. ნაწილობრივ ამით შეიძლება აიხსნას პრეზიდენტის მიმართ ნდობის ზრდა და აღმასრულებელი მთავრობის მიმართ ნდობის კლება 2013 და 2015 წლებში, თუმცა, მეტი კვლევაა საჭირო ამ საკითხთან მიმართებაში.

შენიშვნა: დიაგრამაზე პასუხის ვარიანტები „სრულად ვენდობი“ და „უფრო ვენდობი“ გაერთიანებულია. ნაჩვენებია მხოლოდ მათი წილი, ვინც ნდობას გამოხატავს სხვადასხვა ინსტიტუტების მიმართ.

მსგავსი სურათია პოლიციისა და განათლების სისტემის მიმართ ნდობასთან დაკავშირებით 2011 წლის შემდეგ. თუმცა, ნდობის დონე ამ შემთხვევაში დრამატულად არ იკლებს. გამონაკლისია ჯანდაცვის სისტემა - 2012 წლიდან მის მიმართ ნდობა 16 პროცენტით გაიზარდა. ეს შეიძლება, იყოს 2013 წელს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ განხორციელებული საყოველთაო დაზღვევის პროგრამის შედეგი. ასევე აღსანიშნავია, რომ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის საქმიანობა უმაღლესად შეფასდა NDI-ის საზოგადოების აზრის გამოკითხვაში. ნდობა ჯარის მიმართ მაღალ მაჩვენებელს ინარჩუნებს. სასამართლოს მიმართ ნდობის დონე 2012 წლიდან შედარებით გაიზარდა.

გამოკითხვებმა აჩვენა, რომ ნდობის დონე ადგილობრივი და აღმასრულებელი მთავრობის, პარლამენტის, განათლების სისტემის და პოლიციის მიმართ საქართველოში შემცირდა, პრეზიდენტისა და ჯანდაცვის სისტემის მიმართ კი გაიზარდა. ნდობა ჯარის მიმართ კვლავ მაღალია.

გთხოვთ, ამ საკითხზე მეტი მონაცემები იხილოთ აქ.

ხმაური ქარიშხლის წინ

საგარეჯოს საარჩევნო ოლქში 2015 წლის 31 ოქტომბერს ჩატარებული პარლამენტის შუალედური არჩევნების შედეგები, რომელიც ზოგიერთმა მიმომხილველმა 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნების „გენერალურ რეპეტიციად“ მონათლა, მწვავე განხილვის საგანი გახდა. კოალიცია „ქართული ოცნების“ კანდიდატმა რესპუბლიკური პარტიიდან, თამარ ხიდაშელმა ერთ პროცენტზე ნაკლები სხვაობით მოუგო „საქართველოს პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენელ ირმა ინაშვილს. შედეგებმა მძაფრი რეაქცია გამოიწვია არამარტო „ალიანსის” მხარდამჭერებს შორის, არამედ, როგორც მოგვიანებით გაირკვა, კოალიციის ზოგიერთი წევრის მხრიდანაც. კრიტიკის მთავარ ობიექტს ოლქში თავდაცვის სამინისტროს გამონაკლის შემთხვევაში შექმნილი საარჩევნო უბანი (ე. წ. სპეცუბანი) წარმოადგენდა, სადაც ხმას აძლევენ მუხროვანის ბაზაზე დისლოცირებული სამხედრო მოსამსახურეები. ეს სპეცუბანი სხვა არჩევნების დროსაც არსებობდა, თუმცა ხიდაშელის მოწინააღმდეგეთა აზრით, განსაკუთრებული როლი ითამაშა შარშანდელ არჩევნებში, რამდენადაც რესპუბლიკელი კანდიდატის გამარჯვება სწორედ სამხედროების ხმებმა განაპირობა; ისინი ასევე არჩევნების მიმდინარეობაში უკანონო ჩარევაში ადანაშაულებდნენ საგარეჯოს ყოფილ მაჟორიტარს, ამჟამად კი თავდაცვის მინისტრს, თინათინ ხიდაშელს. ვითარებამ კულმინაციას მაშინ მიაღწია, როდესაც მედიაში გავრცელებული ინფორმაციით, „საერთაშორისო გამჭვირვალობა-საქართველომ“ საქართველოს პროკურატურას საგარეჯოს არჩევნების შედეგების მოკვლევის მოწოდებით/თხოვნით მიმართა (თუმცა, როგორც მოგვიანებით გაირკვა, პროკურატურამ მოკვლევა შეწყვიტა). წინამდებარე ბლოგ-პოსტში არ ვიმსჯელებთ საგარეჯოს შუალედური არჩევნების მსვლელობაში დაშვებული პროცედურული დარღვევების შესახებ, არამედ განვიხილავთ ამომრჩეველთა გეოგრაფიულ, დემოგრაფიულ და ეთნიკურ თავისებურებებს, რომლებიც თამარ ხიდაშელის გამარჯვების რეალურ? მიზეზად მიგვაჩნია.

დიაგრამა 1 

შენიშვნა: სვეტების სიმაღლე მიღებული ხმების აბსოლუტურ რაოდენობას შეესაბამება, ხოლო წარწერები - თითოეული კანდიდატის მიერ მიღებული ხმების პროცენტულ წილს. დამრგვალების გამო, შესაძლოა, პროცენტები 100-მდე არ ჯამდებოდეს ან - აღემატებოდეს 100%-ს. 

წყარო: საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია (http://results.cec.gov.ge)

არჩევნების შედეგების თანახმად, ხიდაშელის და ინაშვილის მიერ მიღებულ ხმებს შორის სხვაობა სულ რაღაც 559 ხმას შეადგენდა. უნდა აღინიშნოს, სპეცუბანზე დაფიქსირებული შედეგები სხვა, ე. წ. „დედა-უბნის“ მონაცემებთან ერთად ითვლება და ცალკე არსად ფიქსირდება, შესაბამისად, არჩევნების საბოლოო საუბნო შედეგების ოქმი საშუალებას არ იძლევა, განირჩეს მხოლოდ სპეცუბანზე დაფიქსირებული შედეგები. როგორც პირველი დიაგრამა გვიჩვენებს, მაშინაც კი, თუ სპეციალურ უბანსა და მის ე. წ. „დედა-უბანზე“ დაფიქსირებული შედეგები ბათილად იქნებოდა ცნობილი, გამარჯვება მაინც ხიდაშელს დარჩებოდა, თუმცა ამ შემთხვევაში - მხოლოდ 87 ხმით. ცხადია, რომ ამ პირობებში თითოეულ ხმას სამკვდრო-სასიცოცხლო მნიშვნელობა მიენიჭებოდა.

როგორც ცნობილია, საქართველოს მოსახლეობის საარჩევნო ქცევა განსხვავებულია როგორც დასახლებული პუნქტის ტიპის, ასევე მოსახლეობის ეთნიკური კუთვნილების და რელიგიური შეხედულებების მიხედვით. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის 80% სოფლად ცხოვრობს; მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის ორმოც პროცენტს აზერბაიჯანელები შეადგენენ.  ისტორიულად, საქართველოში ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლების ხმები, როგორც წესი, ხელისუფლებაში მყოფი ნებისმიერი პოლიტიკური ძალისთვის საარჩევნო მხარდაჭერის მნიშვნელოვანი წყაროა. 2015 წლის 31 ოქტომბრის შუალედური არჩევნების შედეგების განხილვა დემოგრაფიული სტრუქტურის ჭრილში საინტერესო სურათს გვაძლევს (იხ. დიაგრამები 2 და 3).

დიაგრამა 2

შენიშვნა: სვეტების სიმაღლე მიღებული ხმების აბსოლუტურ რაოდენობას შეესაბამება, ხოლო წარწერები - კანდიდატების მიერ მიღებული ხმების წილს თითოეული ტიპის დასახლებულ პუნქტში. დამრგვალების გამო, შესაძლოა, პროცენტები 100-მდე არ ჯამდებოდეს ან - აღემატებოდეს 100%-ს.

წყარო: საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია (http://results.cec.gov.ge)

მეორე დიაგრამაზე წარმოდგენილია კანდიდატთა მიერ ქ. საგარეჯოში, აზერბაიჯანულ და ქართულ სოფლებში მიღებული ხმების აბსოლუტური და ფარდობითი მაჩვენებლები. ქალაქში ირმა ინაშვილმა დიდი სხვაობით მოუგო ხელისუფლების კანდიდატს; ქართული სოფლების საარჩევნო უბნებზე მეტ-ნაკლებად თანაბარი ბრძოლა წარიმართა, თუმცა, საბოლოო ჯამში, თამარ ხიდაშელმა ოპოზიციურ კანდიდატზე ნაკლები ხმა მოაგროვა; სამაგიეროდ, რესპუბლიკელმა პირწმინდად მოუგო ინაშვილს აზერბაიჯანელი მოსახლეობის საარჩევნო უბნებში.

დიაგრამა 3

წყარო:  საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისია (http://results.cec.gov.ge)

როგორც მეორე დიაგრამიდან ირკვევა, ხელისუფლების კანდიდატის გამარჯვებისთვის აზერბაიჯანელი მოსახლეობის ხმები აღმოჩნდა გადამწყვეტი. თუ შევადარებთ, ერთი მხრივ, არჩევნებზე მისული ამომრჩევლების გეოგრაფიულ და დემოგრაფიულ განაწილებას და, მეორე მხრივ, თითოეული კანდიდატის ამომრჩეველთა გეოგრაფიულ და დემოგრაფიულ განაწილებას (დიაგრამა 3), ცხადი ხდება, რომ ხიდაშელის მხარდამჭერების სტრუქტურა მეტნაკლებად ემთხვევა არჩევნებზე გამოცხადებული ადამიანების დემოგრაფიულ სტრუქტურას, ხოლო ინაშვილის ამომრჩეველთა შორის ქალაქის და ქართული სოფლების მცხოვრებლები დისპროპორციულად მეტად არიან წარმოდგენილნი.

როგორც ვხედავთ, საგარეჯოს შუალედურ არჩევნებში სახელისუფლებო კანდიდატის გამარჯვება აზერბაიჯანული საარჩევნო უბნების ამომრჩევლების ხმებმა განაპირობა, ხოლო ირმა ინაშვილის ამომრჩეველთა ბირთვი მუნიციპალიტეტის ქართული მოსახლეობა იყო. ეს მიგნება საქართველოს საარჩევნო „კულტურის“ დიდი ხნის წინ დამკვიდრებული ტრადიციის გაგრძელებაზე მოწმობს - საგარეჯოს მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს ეთნიკური აზერბაიჯანელები წარმოადგენენ, რომლებიც თითქმის ყოველთვის ხმების იოლ წყაროს წარმოადგენენ სახელისუფლებო კანდიდატებისთვის. 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებში ნაციონალურმა მოძრაობამ ამ სოფლებში ხმების 83% პროცენტი მიიღო, როდესაც მეტწილად ქართველებით დასახლებულ საარჩევნო უბნებში მათ მხარი ამომრჩეველთა 33%-მა დაუჭირა. ზუსტად ერთი წლის შემდეგ, საპრეზიდენტო არჩევნებში, საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის აზერბაიჯანული მოსახლეობის ხმების უმეტესობა (58%) უკვე ახალი ხელისუფლების კანდიდატის „ყულაბაში“ აღმოჩნდა. შესაბამისად, საგარეჯოს 2015 წლის არჩევნებში ხელისუფლების კანდიდატის გამარჯვების მთავარ მიზეზს არა იმდენად სპეციალური უბნის არსებობა, არამედ - აზერბაიჯანული მოსახლეობის მხარდაჭერა წარმოადგენდა.

საქართველოში დემოკრატიის მხარდაჭერა მცირდება

2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ძალაუფლების მშვიდობიანი გადაცემის პირველი პრეცენდენტის შედეგად საქართველოს პოზიცია Freedom House-ისა და Polity IV-ის რეიტინგებში გაუმჯობესდა. ამის მიუხედავად, ბოლო პერიოდში ჩატარებული გამოკითხვების შედეგები მოწმობს, რომ საქართველოს მოსახლეობის მხრიდან დემოკრატიის მხარდაჭერა მცირდება. ეს ტენდენცია თუ გაგრძელდება, ის, სავარაუდოდ, სერიოზულ პრობლემად იქცევა ქართული დემოკრატიის კონსოლიდაციისათვის, ანუ საქართველოს დემოკრატიული მიღწევების ინსტიტუციონალიზაციისა და გამყარებისათვის.

კონსოლიდირებულ დემოკრატიაში არადემოკრატიული რეჟიმის დაბრუნების მოლოდინი ნაკლებია და არსებობს საყოველთაო თანხმობა საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში დემოკრატიული წესების დაცვაზე; დემოკრატია აღიქმება, როგორც ერთადერთი შესაძლო პოლიტიკური წყობა (“The only game in town”). მოსახლეობის მხრიდან დემოკრატიული წყობის მხარდაჭერის გაზომვის შესაძლებლობას საზოგადოებრივი აზრის შესწავლა, კერძოდ მასობრივი გამოკითხვები იძლევა. ამ ბლოგპოსტში განხილულია, თუ როგორ შეიცვალა დემოკრატიული მმართველობის მხარდაჭერის ინდიკატორები ბოლო წლების მანძილზე.

CRRC-საქართველოს გამოკითხვის, კავკასიის ბარომეტრის მონაცემების მიხედვით, 2015 წელს საქართველოში დემოკრატიას კვლავ საკმაოდ მაღალი საზოგადოებრივი მხარდაჭერა ჰქონდა. კერძოდ, მოსახლეობის 47% ეთანხმებოდა მოსაზრებას, რომ „დემოკრატია ყველა სხვა პოლიტიკურ წყობაზე უკეთესია“ და მხოლოდ 16% იზიარებდა აზრს, რომ „ზოგ შემთხვევაში არადემოკრატიული მთავრობა უფრო კარგია, ვიდრე დემოკრატიული“.

თუმცა, თუ ამ შედეგებს წინა წლების კავკასიის ბარომეტრის მონაცემებთან მიმართებაში განვიხილავთ, დავინახავთ, რომ გასული ოთხი წლის განმავლობაში საქართველოში დემოკრატიის მხარდაჭერა შემცირდა. მაგალითად, 2011 წელს მოსახლეობის 65% მიიჩნევდა დემოკრატიულ მმართველობას საუკეთესოდ, 2012 წელს - 68%, ხოლო 2013 წელს - 62%, შესაბამისად, ეს მაჩვენებელი მეტ-ნაკლებად სტაბილური იყო. რაც შეეხება არადემოკრატიული მმართველობის მხარდამჭერებს, მათი წილი ბოლო წლების განმავლობაში გაორმაგდა და 16%-მდე გაიზარდა. ანალოგიურად გაიზარდა იმ ადამიანთა წილიც, ვინც აცხადებს, რომ მათთვის „არ აქვს მნიშვნელობა, როგორი მთავრობა გვეყოლება“.

შენიშვნა: დიაგრამებზე არ არის ნაჩვენები პასუხები „არ ვიცი“ და „უარი პასუხზე“. 2014 წელს კავკასიის ბარომეტრი არ ჩატარებულა.

საყურადღებოა, რომ მცირდება მათი წილიც, ვისაც მიაჩნია, რომ საქართველო დემოკრატიულია. კერძოდ, 2011 წლის კავკასიის ბარომეტრის შედეგების მიხედვით, მოსახლეობის ნახევარი საქართველოს ახასიათებდა, როგორც „სრულიად დემოკრატიულს“ ან როგორც „დემოკრატიულს, პატარა პრობლემებით“ (შესაბამისად, 8% და 42%). 2015 წელს შესაბამისი მაჩვენებლები მხოლოდ 3% და 20% იყო. მეორეს მხრივ, გაიზარდა მათი წილი, ვინც თვლის, რომ საქართველო დემოკრატიულია, თუმცა, დიდი პრობლემებით, ან საერთოდ არ არის დემოკრატიული.

დემოკრატიის მხარდაჭერის შემცირების ერთ-ერთი მიზეზი შეიძლება, საზოგადოებაში დემოკრატიული ღირებულებების შემცირება იყოს. CRRC-საქართველოს გამოკითხვების შედეგად მიღებული მონაცემები არ ადასტურებს ასეთ ვარაუდს: ბოლო წლების განმავლობაში საქართველოს მოსახლეობის დემოკრატიული ღირებულებები შესამჩნევად გაიზარდა. კერძოდ, გაიზარდა მათი წილი, ვინც ეთანხმება მოსაზრებას, რომ „ხალხმა მონაწილეობა უნდა მიიღოს მთავრობის წინააღმდეგ გამართულ საპროტესტო აქციებში, რათა უჩვენოს მთავრობას, რომ ხალხი არის მმართველი ძალა.“ საქართველოს მოსახლეობის ეს წილი 2015 წელს ბევრად აღემატებოდა იმ ადამიანების წილს, ვინც საპირისპირო მოსაზრებას იზიარებდა.

იმის მიუხედავად, რომ ბოლო წლების განმავლობაში მოსახლეობის ის წილი, ვინც საქართველოს დემოკრატიულად თვლის, შემცირდა, მონაცემები აჩვენებს, რომ საზოგადოებაში სიტყვის თავისუფლების აღქმა საგრძნობლად გაიზარდა. მაგალითად, 2009 წლის შემდეგ მოსახლეობის წილი, ვისაც მიაჩნია, რომ საქართველოში ხალხს უფლება აქვს, ღიად თქვას, რასაც ფიქრობს, 55%-დან 72%-მდე გაიზარდა, ხოლო მათი წილი, ვინც არ ეთანხმება ამ მოსაზრებას, თითქმის განახევრდა.

შესაბამისად, ბოლო წლების განმავლობაში დემოკრატიის მხარდაჭერის დონის ცვლილება საზოგადოებაში დემოკრატიული ღირებულების შემცირებასთან არ უნდა იყოს დაკავშირებული და პრობლემა სხვაგან უნდა ვეძებოთ. 

შეჯამების სახით უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს დემოკრატიულ განვითარებაზე საუბრისას მოსახლეობის აზრი ხშირად მივიწყებულია. როგორც ეს ბლოგ პოსტი აჩვენებს, პოლიტიკურმა ელიტამ არ უნდა ჩათვალოს, რომ საზოგადოების მხარდაჭერა დემოკრატიული პოლიტიკური წყობის მიმართ ავტომატურადაა გარანტირებული. მოსახლეობის დამოკიდებულება დემოკრატიისადმი, ისევე, როგორც ცოდნა იმის შესახებ, თუ რა არის დემოკრატია, იცვლება და მნიშვნელოვანია როგორც ამ ცვლილების დაკვირვება, ასევე მათი გამომწვევი მიზეზების შესწავლა, ვინაიდან დემოკრატიის კონსოლიდაცია ფართო საზოგადოებრივი მხარდაჭერის გარეშე ნაკლებად სავარაუდოა. 


საქართველოში საზოგადოებრივი აზრის შესახებ მეტი ინფრომაცია იხილეთ CRRC-ის მონაცემთა ონლაინ ანალიზის ვებ-გვერდი. 

მოხალისეობა საქართველოში 2013-2015 წლებში: დამოკიდებულებები და პრაქტიკა

იქონია თუ არა 2015 წლის თბილისის სტიქიამ გავლენა მოხალისეობის დონეზე საქართველოში? მოხალისეობის თემაზე 2015 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებულ სტატიაში, რომელიც ეყრდნობა CRRC- საქართველოს 2013 წლის კავკასიის ბარომეტრის გამოკითხვის შედეგებს, საუბარია იმაზე, რომ სტიქიის შემდგომი ფართომასშტაბიანი მოხალისეობის შედეგად გაჩნდა იმედი საქართველოში მოხალისეობის განვითარებასთან დაკავშირებით. 2015 წლის კავკასიის ბარომეტრის (რომელიც მალე გამოქვეყნდება) გამოკითხვის შედეგებზე დაყრდნობით, წინამდებარე ბლოგის მიზანია, ნახოს, შეიცვალა თუ არა მოხალისეობის დონე საქართველოში და მოსახლეობის დამოკიდებულება მოხალისეობისადმი დასახლების ტიპის, ასაკისა და განათლების დონის მიხედვით.

ბოლო წლების "კავკასიის ბარომეტრის" მონაცემების მიხედვით, მცირედით გაიზარდა საქართველოს მოსახლეობის ის ნაწილი, რომელსაც მოხალისეობა მნიშვნელოვნად მიაჩნია. ასევე მცირედით გაიზარდა მოხალისეობის დონე, თუმცა, ამ ორ ინდიკატორს შორის საკმაოდ დიდი პროცენტული სხვაობაა.

შენიშვნა: კითხვისთის „თქვენი აზრით, რამდენად მნიშვნელოვანია ან რამდენად არ არის მნიშნველოვანი კარგი მოქალაქისთვის გააკეთოს საზოგადოებისთვის საჭირო საქმე როგორც მოხალისემ, ანუ ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე?“ წინამდებარე ბლოგში გაანალიზებული და წარმოდგენილია მხოლოდ მათი წილი, ვინც 10-ბალიან სკალაზე, სადაც კოდი 1 ნიშნავდა „საერთოდ არ არის მნიშვნელოვანი“, ხოლო კოდი 10 ნიშნავდა „ძალიან მნიშვნელოვანია“, აირჩია კოდი 7-დან 10-მდე. კითხვისთვის „გთხოვთ, მითხრათ, რომელ მათგანში მიიღეთ მონაწილეობა ბოლო 6 თვის განმავლობაში? - იყავით მოხალისე, ანუ შეასრულეთ რაიმე საზოგადოებრივი სამუშაო ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე“, ბლოგში გაანალიზებული და წარმოდგენილია მხოლოდ მათი წილი, ვინც უპასუხა „დიახ“. 

პრაქტიკა

2013-დან 2015 წლამდე მოხალისეობის დონე შეიცვალა ზოგიერთ სოციო-დემოგრაფიულ ჯგუფში, თუმცა, ეს ცვლილება ხშირად ცდომილების ფარგლებშია. თუკი 2013 წელს თბილისის მცხოვრებთა 14%-ს ჰქონდა შესრულებული მოხალისეობრივი საქმიანობა, 2015 წელს ეს მაჩვენებელი 21%-მდე გაიზარდა. ქვეყნის მასშტაბით, მოხალისეობის დონე მცირედით გაიზარდა 18-35 ასაკობრივ ჯგუფსა და უმაღლესი განათლების მქონე მოქალაქეებს შორის მაშინ, როცა ეს მაჩვენებელი არ შეცვლილა სხვა ასაკობრივ ჯგუფებსა და საშუალო ტექნიკური თუ საშუალო ან უფრო დაბალი განათლების მქონე მოქალაქეებში.

შენიშვნა: კითხვისათვის „რომელი შეესაბამება თქვენს მიერ მიღებული განათლების ყველაზე მაღალ საფეხურს?“ პასუხის ვარიანტები დაჯგუფდა შემდეგნაირად: ვარიანტები „დაწყებითი განათლების გარეშე“, „დაწყებითი განათლება (დასრულებული ან დაუსრულებელი)“, „არასრული საშუალო განათლება“ და „სრული საშუალო განათლება“ გაერთიანდა კატეგორიაში „საშუალო ან უფრო დაბალი“; ვარიანტები „არასრული უმაღლესი განათლება“, „უმაღლესი განათლება (ბაკალავრის, მაგისტრის ან სპეციალისტის დიპლომი)“ და „სამეცნიერო ხარისხი“ - კატეგორიაში „საშუალოზე მაღალი“. 

დამოკიდებულებები

2013 და 2015 წლებს შორის მცირე პოზიტიური ცვლილება შეინიშნება ყველა სოციო-დემოგრაფიულ ჯგუფში მოხალისეობის მიმართ მოსახლეობის დამოკიდებულებებში. სხვა ქალაქებისა და სოფლების მცხოვრებლებთან შედარებით, 2013 წელს თბილისის მცხოვრებთა შედარებით მცირე ნაწილი მიიჩნევდა, რომ მოხალისეობა მნიშვნელოვანია კარგი მოქალაქისთვის. 2015 წელს სურათი საპირისპიროა. ქვეყნის მასშტაბით, მოხალისეობის მნიშვნელობის მიმართ დამოკიდებულება შეიცვალა 18-35 ასაკობრივ ჯგუფშიც. თუკი ეს მაჩვენებელი 2013 წელს 66% იყო, 2015 წელს 75%-მდე გაიზარდა.

შეჯამების სახით შეიძლება ითქვას, რომ ქვეყნის მასშტაბით მოხალისეობის დონე 13 ივნისის სტიქიის შემდეგ არ გაზრდილა, თუმცა მცირედი ზრდა იყო თბილისში ისევე, როგორც ახალგაზრდებში და უმაღლესი განათლების მქონე მოქალაქეებში. ქვეყნის მასშტაბით, გაიზარდა მოქალაქეთა რიცხვი, რომელთაც მიაჩნიათ, რომ მოხალისეობა მნიშვნელოვანია კარგი მოქალაქისთვის. თუმცა, ხშირ შემთხვევაში, ეს ცვლილება ცდომილების ფარგლებშია. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია შემდგომი დაკვირვებები იმის სანახავად, გაგრძელდება თუ არა ეს ტენდენცია.

მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ დიდი სხვაობაა მოხალისეობის დონესა და მოსახლეობის იმ ნაწილს შორის, რომელიც დადებითად არის განწყობილი მოხალისეობის მიმართ, ამ ბლოგში წარმოდგენილი ცვლილებები შესაძლოა მიანიშნებდეს, რომ საქართველოში მოხალისეობა  ვითარდება. მოხალისეობის თემაზე არსებულ ლიტერატურაში საუბარია იმაზე, რომ მოხალისეობა კრიზისების დროს აყალიბებს საზოგადოების ერთიანობისა და სოლიდარობის გრძნობას, რაც თვალნათლივ გამოჩნდა მოხალისეებში თბილისის სტიქიის შემდეგ. მოხალისეობის მოგონებები შესაძლოა, ბიძგის მიმცემი და სამაგალითო აღმოჩნდეს საქართველოს მოქალაქეთათვის მოხალისეობრივ აქტივობებში უფრო აქტიურად ჩასართავად.

მეტი ინფორმაციისათვის მოხალისეობაზე საქართველოში, შეგიძლიათ, იხილოთ გამოკითხვა მოხალისეობა და სამოქალაქო ჩართულობა საქართველოში ისევე, როგორც ჩვენი წინა პოსტი მოხალისეობაზე: საქართველოს მოსახლეობის დამოკიდებულება იძულებითი „მოხალისეობისადმი“.

საცხოვრებლის ტიპები საქართველოს ქალაქებში

თბილისი, ხედი კუს ტბიდან (მარიამ კობალაძის ფოტო)

მსოფლიო ბანკის მონაცემების მიხედვით, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, საქართველო მეტად ურბანული გახდა. საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლამ რეგიონებში უთანასწორო განვითარება გამოიწვია. უკეთესი საცხოვრებელი პირობებისა და მეტი ეკონომიკური შესაძლებლობების ძიებაში სულ უფრო მეტმა ადამიანმა მიაშურა დიდ ქალაქებს. ამის შედეგად, 2014 წელს ჩატარებული აღწერის მიხედვით, ქვეყნის მოსახლეობის ნახევარზე მეტი (57.5%) ქალაქის ტიპის დასახლებაში ცხოვრობს.

CRRC-საქართველოს მიერ 2013 წელს მსოფლიო ბანკის დაკვეთით ჩატარებული STEP უნარების/ცოდნის შეფასების გამოკითხვის შედეგებზე დაყრდნობით ეს ბლოგი აღწერს საცხოვრებლებს, რომლებშიც საქართველოს დედაქალაქისა და სხვა ქალაქების მოსახლეობა ცხოვრობს. ბლოგში წარმოდგენილია მონაცემები ოთახების რაოდენობის, იატაკის ტიპისა და ტუალეტების შესახებ. ამასთან, ბლოგი ეხება საცხოვრებლების საკუთრების სტატუსის საკითხს. მსოფლიო ბანკის ამ კვლევის შედეგები გამოქვეყნდა 2015 წელს და ამ დროისათვის ყველაზე ახალ მონაცემებს წარმოადგენს.

ქალაქებში მცხოვრები მოსახლეობის უმეტესობა (თბილისის 78% და სხვა ქალაქების 53%) დიდ საცხოვრებელ კორპუსებში ცხოვრობს. თბილისის მოსახლეობის მხოლოდ 14% ცხოვრობს კერძო სახლებში, სხვა ქალაქების მაცხოვრებლების 41 პროცენტთან შედარებით. 

რაც შეეხება საკუთრების ფორმას, თბილისის მოსახლეობის 83% და სხვა ქალაქების - 90% ფლობს საკუთარ საცხოვრებელს. თბილისში მაცხოვრებელთა მხოლოდ 9%, სხვა ქალაქებში კი 3% ქირაობს სახლს ან ბინას, რომელშიც ცხოვრობს.

ქალაქის მაცხოვრებელთა ერთი მესამედი სამოთახიან საცხოვრისში ცხოვრობს. ერთ და ოროთახიანი ბინები უფრო ხშირია დედაქალაქში, ხოლო ხუთ ან უფრო მეტ ოთახიანი საცხოვრისები - სხვა ქალაქებში.

თბილისში ყველაზე გავრცელებულია პარკეტის იატაკი. გამოკითხვის მიხედვით,  დედაქალაქის საცხოვრებლების 73%-ში პარკეტის იატაკია. სხვა ქალაქებში ეს რიცხვი 44%-ს შეადგენს. პარკეტის შემდეგ ყველაზე გავრცელებულია ხის გრძელი ფიცრები, რომელიც გვხვდება თბილისის საცხოვრებლების 16%-სა და სხვა ქალაქების საცხოვრებლების 39%-ში.

რადგან გამოკითხვა მხოლოდ დედაქალაქსა და ქალაქის ტიპის დასახლებებში ჩატარდა, არ არის გასაკვირი, რომ საცხოვრებლების უმეტესობას ჩასარეცხი ტუალეტი აქვს, რომელიც კანალიზაციის სისტემასთანაა მიერთებული (97% თბილისში და 79% სხვა ქალაქებში). თუმცა, კიდევ არსებობს საცხოვრებლები, სადაც სეპტიკურ ავზთან მიერთებული ჩასარეცხი ტუალეტია (2% თბილისში და 11% სხვა ქალაქის ტიპის დასახლებებში).

 შენიშვნა: დამრგვალების გამო პასუხების ჯამი აღემატება 100%-ს.

საქართველოს მოსახლეობის უმეტესობა დიდ საცხოვრებელ კორპუსებში ცხოვრობს. მოსახლეობის დაახლოებით მესამედი ორ ან სამოთახიან ბინებში ცხოვრობს. უმეტესობა ფლობს იმ საცხოვრებელს, რომელშიც ცხოვრობს. აღსანიშნავია ასევე ის, რომ ქალაქში არის საცხოვრებლები, სადაც ისეთი ტუალეტებია, რომლებიც არ არის შეერთებული საკანალიზაციო სისტემასთან.

გთხოვთ, იხილოთ მეტი მონაცემები ამ საკითხების შესახებ აქ.