განათლებული მშობლები, განათლებული შვილები?

მრავალი მკვლევარი მიუთითებს, რომ მშობლების განათლების დონეს დიდი გავლენა აქვს მათი შვილების განათლებაზე, ვინაიდან მშობლები მათთვის მაგალითის მიმცემები და პირველი მასწავლებლები არიან. Gratz-ის მიხედვით, უფრო მოსალოდნელია, რომ შვილებმა უმაღლესი განათლება მიიღონ, თუ მათ მშობლებს განათლების მაღალი დონე აქვთ, მათთან შედარებით, ვის მშობლებსაც განათლების დაბალი დონე აქვთ. განსხვავებული მოსაზრებები არსებობს იმასთან დაკავშირებით, თუ რომელი მშობლის განათლებას აქვს მეტი მნიშვნელობა, დედის თუ მამის. თუმცა, უფრო და უფრო მეტი მკვლევარი აღნიშნავს, რომ ორივე მშობელს მნიშვნელოვანი ზეგავლენა აქვს შვილის განათლებაზე.

წინამდებარე ბლოგ პოსტი ეფუძნება საქართველოში მოხალისეობისა და სამოქალაქო მონაწილეობის შესახებ 2014 წლის აპრილ-მაისში სი-არ-არ-სი-საქართველოს მიერ ჩატარებული გამოკითხვის მონაცემებს. ამ კვლევის შედეგები მშობლებისა და შვილების განათლებას შორის კორელაციის დადგენის შესაძლებლობას გვაძლევს.

აღნიშნული გამოკითხვა სხვა საკითხებთან ერთად, მოიცავს მონაცემებს შემდეგზე:

• რესპონდენტის მიერ მიღებული განათლების ყველაზე მაღალი საფეხური;
• რესპონდენტის მამის მიერ მიღებული განათლების ყველაზე მაღალი საფეხური;
• რესპონდენტის დედის მიერ მიღებული განათლების ყველაზე მაღალი საფეხური;
• რესპონდენტის ცოდნის დონე რუსულ და ინგლისურ ენებში და
• რესპონდენტის ცოდნის დონე კომპიუტერში (Microsoft Office-ის პროგრამები, თამაშების გარდა).

ამ ბლოგ პოსტისთვის ჩატარებული ანალიზის დროს მონაცემები არ შეწონილა.

როგორც უკვე არსებული კვლევებიდან იყო მოსალოდნელი, საქართველოში მოხალისეობისა და სამოქალაქო მონაწილეობის შესახებ გამოკითხვის მონაცემები აჩვენებს, რომ ძლიერი კორელაცია არსებობს ინდივიდის დედისა და მამის განათლების დონეებს შორის. ამასთანავე, კორელაცია მშობლის განათლების დონესა და შვილის განათლების დონეს შორის მხოლოდ საშუალო სიძლიერისაა. რესპონდენტის განათლების კორელაცია მამის განათლების დონესთან მცირედით უფრო მეტია, ვიდრე დედის განათლების დონესთან. თუმცა, შვილის განათლების დონის კორელაცია როგორც დედის, ასევე მამის განათლების დონესთან მნიშვნელოვნად მცირდება, როდესაც მეორე მშობლის განათლების დონეს ვაკონტროლებთ.

	რესპონდენტის განათლების დონე	მამის განათლების დონე	დედის განათლების დონე
ბივარიაციული კორელაციები (სპირმენის r)
მამის განათლების დონე	0.451	1.000	-
დედის განათლების დონე	0.389	0.701	1.000
ორივე მშობლის გაერთიანებული განათლების დონე*	0.445	-	-
ნაწილობრივი კორელაცია, მეორე მშობლის განათლების დონის გაკონტროლებით
მამის განათლების დონე	0.242	-	-
დედის განათლების დონე	0.107	-	-

შენიშვნა: ყველა შემთხვევაში p<0.01*განათლების დონე რიგის სკალაზეა გაზომილი და მისი მნიშვნელობა 1-დან 8-მდე იცვლება (1 – „დაწყებითი განათლების გარეშე”, 2 – „დაწყებითი განათლება”, 3 – „არასრული საშუალო განათლება”, 4 – „სრული საშუალო განათლება”, 5 – „საშუალო ტექნიკური/საშუალო სპეციალური განათლება”, 6 – „არასრული უმაღლესი განათლება”, 7 – „უმაღლესი განათლება”, 8 – „სამეცნიერო ხარისხი”). ორივე მშობლის გაერთიანებული განათლების დონის მისაღებად, დედის და მამის განათლების დონეები დაჯამდა (მაგალითად, თუ დედას საშუალო ტექნიკური განათლება ჰქონდა - კოდი 5, ხოლო მამას - სრული საშუალო - კოდი 4, ორივეს დონე შეიკრიბა და მივიღეთ კოდი 9 გაერთიანებულ განათლების დონეზე). გაერთიანებული ცვლადი 2-დან 16-მდე იცვლება და რაც უფრო მაღალია კოდი, მით უფრო მაღალია ორივე მშობლის განათლება და პირიქით.

წინამდებარე დიაგრამა აჩვენებს, რომ როდესაც ერთ-ერთ მშობელს მაინც აქვს უმაღლესი განათლება, სტატისტიკურად უფრო მეტადაა მოსალოდნელი, რომ შვილსაც უმაღლესი განათლება ჰქონდეს, მათთან შედარებით, ვის მშობლებსაც უმაღლესი განათლება არ აქვთ. ამას ადასტურებს Kruskal-Wallis-ის ტესტი.

*რესპონდენტის მიერ მიღებული განათლების უმაღლესი დონის შესახებ გამოკითხვაში დასმული კითხვა გადაიკოდა. პასუხის ვარიანტები „დაწყებითი განათლების გარეშე”, „დაწყებითი განათლება”, „არასრული საშუალო განათლება” და „სრული საშუალო განათლება” გაერთიანდა პასუხში „საშუალო ან უფრო დაბალი განათლება”; პასუხის ვარიანტები „არასრული უმაღლესი განათლება”, „უმაღლესი განათლება” და სამეცნიერო ხარისხი” - პასუხში „უმაღლესი განათლება”.

**რესპონდენტის მშობლების მიერ მიღწეული განათლების უმაღლესი საფეხურის შესახებ საწყისი ცვლადები გადაიკოდა ერთ ცვლადად - „მშობლების განათლება”, რომელიც მოიცავს მშობლების განათლების დონის ყველა კომბინაციას: (1) ორივე მშობელს აქვს უმაღლესი განათლება; (2) ორივე მშობელს აქვს საშუალო ან უფრო დაბალი განათლება; (3) მამას აქვს უმაღლესი, ხოლო დედას საშუალო ტექნიკური ან უფრო დაბალი განათლება; (4) დედას აქვს უმაღლესი, ხოლო მამას საშუალო ტექნიკური ან უფრო დაბალი განათლება.

რაც შეეხება ინდივიდის მიერ უცხო ენებისა და კომპიუტერის ცოდნას  (Microsoft Office-ის პროგრამები, თამაშების გარდა), რესპონდენტები, რომელთა მშობლებსაც უმაღლესი განათლება აქვთ, ცოდნის უფრო მაღალ დონეზე მიუთითებენ, ვიდრე რესპონდენტები, რომელთა მშობლების განათლების დონე უფრო დაბალია. გასაკვირი არ არის, რომ კომპიუტერის ცოდნის დონე უფრო მაღალია, როდესაც ორივე მშობელს უმაღლესი განათლება აქვს, ვიდრე მაშინ, როდესაც მხოლოდ ერთ მშობელს აქვს უმაღლესი განათლება. აღსანიშნავია, რომ როდესაც მხოლოდ ერთ მშობელს აქვს უმაღლესი განათლება, ინგლისური ენის ცოდნის დონე უფრო მაღალია, როდესაც ეს მშობელი დედაა და არა მამა. Mann-Whitney-ის ტესტი აჩვენებს, რომ ეს განსხვავება სტატისტიკურად მნიშვნელოვანია. 

ამრიგად, მონაცემები ადასტურებს, რომ მშობლების განათლების დონეებს შორის კორელაცია ძლიერია, ხოლო რესპონდენტის განათლების დონის კორელაცია დედის და მამის განათლების დონესთან საშუალო სიძლიერისაა. მონაცემები მიუთითებს, რომ მშობლების განათლების დონე ყველაზე ძლიერად შვილის განათლებასთან მაშინაა დაკავშირებული, როდესაც მათ ერთად განვიხილავთ. რესპონდენტის განათლება უფრო მაღალია, როდესაც ერთ-ერთ მშობელს მაინც აქვს უმაღლესი განათლება მიუხედავად იმისა, დედაა ეს მშობელი თუ მამა. იგივე ტენდენციასთან გვაქვს საქმე, როდესაც ენებისა (ინგლისური და რუსული) და კომპიუტერის (Microsoft Office-ის პროგრამები, თამაშების გარდა) ცოდნას განვიხილავთ. უმაღლესი განათლების მქონე დედის შვილები ინგლისურის უკეთ ცოდნაზე მიუთითებენ.

მშობლის განათლებასა და შვილის საქმიანობის შესახებ მეტი ინფორმაციისათვის გაეცანით ადრინდელ ბლოგ პოსტებს:  A taxi driver’s tale, Part 1 და Part 2. ასევე, ეწვიეთ CRRC-ის ონლაინ ანალიზის ვებგვერდს.

მონაცემთა ანალიზის ვებგვერდი (ODA)

საოჯახო ელექტროტექნიკის შეძენის ტენდენციები სამხრეთ კავკასიაში, 2000-2013

სომხეთში, აზერბაიჯანსა და საქართველოში მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილი კვლავ სიღარიბეში ცხოვრობს და ძვირადღირებული ელექტროტექნიკის შეძენა არ შეუძლია. CRRC-საქრთველოს მიერ 2013 წელს ჩატარებული გამოკითხვის, კავკასიის ბარომეტრის მონაცემების მიხედვით, საქართველოში მოსახლეობის 28% აცხადებს, რომ საკვებზე ფული არ ჰყოფნის; 33%-ს საკვებისთვის ფული აქვს, მაგრამ ტანსაცმლის შესაძენად - არა და 31% აცხადებს, რომ ფული საკვებსა და ტანსაცმელზე ჰყოფნის, მაგრამ არ შეუძლია ძვირადღირებული ტექნიკის შეძენა. მოსახლეობის მხოლოდ 7% ამბობს, რომ შეუძლია ძვირადღირებული ტექნიკის შეძენა და მხოლოდ 2%, რომელსაც ყველაფრის შეძენა შეუძლია, რაც სურს. მსგავსი მდგომარეობაა სომხეთში. თუმცა, ოდნავ განსხვავებულია აზერბაიჯანში, სადაც ნაკლებია იმ ოჯახების რაოდენობა, რომლებსაც ფული საკვების შესაძენად არ ჰყოფნით (22%).

2013 წლის კავკასიის ბარომეტრის მონაცემებზე დაყრდნობით ეს ბლოგი იკვლევს სომხეთში, აზერბაიჯანსა და საქართველოში მცხოვრები ოჯახების რა რაოდენობა ფლობს სარეცხ მანქანას, მაცივარს და კონდიციონერს. ამ ბლოგის საშუალებით ასევე გავიგებთ, რომელ წელს შეიძინეს ოჯახებმა ეს ნივთები, 2000 წელს თუ მის შემდეგ.

იმ საოჯახო ტექნიკიდან, რომელსაც ამ ბლოგში განვიხილავთ, მაცივარი ყველაზე ფართოდაა გავრცელებული (აზერბაიჯანში მას ოჯახების 94% ფლობს, სომხეთში - 79% და საქართველოში - 78%). აზერბაიჯანსა და საქართველოში ოჯახების დაახლოებით ნახევარს აქვს ერთი ავტომატურ სარეცხი მანქანა. სომხეთში ოჯახების რაოდენობა, რომელსაც სარეცხი მანქანა აქვს, ოდნავ მეტია. კონდიციონერებს ფლობს სომხეთსა და საქართველოში მცხოვრები ოჯახების მხოლოდ მცირე რაოდენობა. აზერბაიჯანში ეს რიცხვი გაცილებით დიდია (29%). გასაკვირი არ არის, რომ სამივე ქვეყანაში, დედაქალაქში მცხოვრები ოჯახები უფრო მეტად ფლობენ საოჯახო ტექნიკას, ვიდრე სხვა დასახლებებში მცხოვრები ოჯახები.

საქართველოში საოჯახო ტექნიკის შეძენის ტენდენციის ანალიზისას ჩანს, რომ 2000-დან 2008 წლამდე პერიოდში ტექნიკის შეძენა გაიზარდა, შემდეგ კი დაიკლო.  ეს კლება შეიძლება, დავუკავშიროთ 2008 წლის მსოფლიო ეკონომიკურ კრიზისს. 2010 წელს ტექნიკის შეძენის ტენდენცია ისევ გაიზარდა, ხოლო 2011 წელს კვლავ დაეცა.  2012 წელს კონდიციონერების შეძენა გაიზარდა 2012 წელს, ავტომატური სარეცხი მანქანების შეძენის ტენდენციამ იკლო, ხოლო მაცივრების იგივე დარჩა. 2013 წელს,  სამხრეთ კავკასიაში მცხოვრებმა ოჯახებმა, ნაკლები კონდიციონერი და ავტომატური სარეცხი მანქანა შეიძინეს.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ, როგორც ქვემოთ მოცემულ გრაფიკში ჩანს, საოჯახო ტექნიკის შეძენის ტენდენციები გარკვეულწილად ემთხვევა მთლიანი შიდა პროდუქტის დინამიკას. გამონაკლისია 2013 წელი, როდესაც მთლიანი შიდა პროდუქტი წინა წელთან შედარებით გაიზარდა, ხოლო ავტომატური სარეცხი მანქანების და კონდიციონერების შეძენა შემცირდა. 

სომხეთში, საოჯახო ტექნიკის ყიდვის ტენდენციები საქართველოს მსგავსია. გამონაკლისია კონდიციონერები, რომელთა შეძენა გაიზარდა 2013 წელს. 

შენიშვნა: 2001 და 2002 წლებში, საქართველოში მცხოვრები ოჯახების დაახლოებით ერთნაირმა რაოდენობამ შეიძინა მაცივრები, სარეცხი მანქანები და კონდიციონერები.  

როგორც ჩანს, მსოფლიო ეკონომიკურმა კრიზისმა აზერბაიჯანზეც იმოქმედა. თუმცა, 2009 წლის შემდეგ, მთლიანი შიდა პროდუქტი გაიზარდა, ხოლო საოჯახო ტექნიკის შეძენა შემცირდა. ამის შესაძლო ახსნა შეიძლება იყოს ის, რომ მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდა აზერბაიჯანში ბუნებრივი გაზთან და ნავთობთანაა დაკავშირებული. ეს კი, სავარაუდოდ, უფრო ეკონომიკურ ელიტას ეხება და ნაკლებად - ჩვეულებრივ მოსახლეობას და მის მსყიდველობით უნარს.

ამრიგად, რეგიონში კიდევ ბევრი ოჯახია, რომელსაც არ აქვს ისეთი საოჯახო ტექნიკა, როგორიცაა ავტომატური სარეცხი მანქანა და კონდიციონერი. დედაქალაქში მცხოვრებნი უკეთ არიან აღჭურვილი საოჯახო ტექნიკით, ვიდრე სხვა დასახლებებში მცხოვრები ოჯახები.

თუ გსურთ, მეტი გაიგოთ ამ საკითხთან დაკავშირებით, ესტუმრეთ CRRC-ის ვებგვერდს ან  მოიძიეთ მონაცემები მონაცემთა ონლაინ ანალიზის სისტემის გამოყენებით.

საზოგადოების დამოკიდებულება კონფლიქტებისადმი სამხრეთ კავკასიაში

2015 წლის 18 ივნისს თბილისში შეკრებილმა ათასობით ქართველმა გააპროტესტა რუსეთის „მცოცავი ოკუპაცია“ მას მერე, რაც სამხრეთ ოსეთში არსებული რუსული სამხედრო ბაზის ჯარისკაცებმა კვლავ დაიწყეს საზღვრის გავლება საქართველოსა და სამხრეთ ოსეთის ოკუპირებულ ტერიტორიას შორის არსებული ადმინისტრაციული სასაზღვრო ზოლის გასწვრივ. სამხრეთ ოსეთის, აფხაზეთისა და მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიული კონფლიქტები, რომელსაც  ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც ნელი მოქმედების ნაღმებს, არასტაბილურობის მთავარი წყაროა სამხრეთ კავკასიაში. მიუხედავად მრავალი საერთო გამოწვევისა, ითვლება, რომ რეგიონი „უფრო დაყოფილია, ვიდრე ერთიანი“, რისი მიზეზიც ძირითადად ზემოხსენებული ტერიტორიული კონფლიქტები და რეგიონული მოთამაშეების - რუსეთის, თურქეთისა და ირანის - ინტერესთა კონფლიქტია. სამხრეთ კავკასიის სამივე ქვეყანას განსხვავებული პოლიტიკური ურთიერთობები აქვს ამ ქვეყნებთან და დასავლეთთან. 2013 წელს CRRC-საქართველოს გამოკითხვის, კავკასიის ბარომეტრის მონაცემები საშუალებას იძლევა, ვნახოთ, რას ფიქრობს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების მოსახლეობა ტერიტორიულ კონფლიქტებზე საკუთარ და მეზობელ ქვეყნებში. უფრო ზუსტად, წინამდებარე ბლოგ პოსტის მიზანია იმის ნახვა, თუ რას ფიქრობს რეგიონის საზოგადოება აფხაზეთისა და მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტებზე.

იმის გათვალისწინებით, რომ მოსახლეობას ინფორმაცია ექნებოდა საკუთარ ქვეყანაში არსებულ კონფლიქტებზე, სომხეთისა და აზერბაიჯანის მოსახლეობას ჰკითხეს, სმენიათ თუ არა აფხაზეთის კონფლიქტის შესახებ, საქართველოს მოქალაქეებს კი - სმენიათ თუ არა მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის შესახებ. მომდევნო კითხვები დაესვა მხოლოდ მათ, ვისაც ამ კონფლიქტებზე ინფორმაცია ჰქონდა. მონაცემები აჩვენებს, რომ საქართველოს მოსახლეობის უფრო დიდ ნაწილს სმენია მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტზე (62%), ვიდრე სომხეთისა და აზერბაიჯანის მოსახლეობას - აფხაზეთის კონფლიქტზე (49% და 43%, შესაბამისად).

თითოეულ კონფლიქტთან მიმართებაში კითხვები ეხებოდა კონფლიქტის გადაჭრის შესაძლო გზებს. სომხეთის მოქალაქეები ყველაზე ხშირად (46%) ემხრობიან მოსაზრებას, რომ აფხაზეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფო უნდა იყოს. მომდევნო ყველაზე ხშირად დასახელებული მოსაზრებაა, რომ აფხაზეთი რუსეთის ნაწილი უნდა იყოს (26%). მხოლოდ 7%-ისთვისაა მისაღები, რომ აფხაზეთი საქართველოს ნაწილი იყოს.

შენიშვნა: კითხვა დაესვა სომხეთის მოქალაქეთა იმ 49%-ს, რომელმაც განაცხადა, რომ სმენია აფხაზეთის კონფლიქტის შესახებ.

ამის საწინააღმდეგოდ, აზერბაიჯანელთა უმეტესობა (77%) ემხრობა მოსაზრებას, რომ აფხაზეთი საქართველოს ნაწილი უნდა იყოს, 12% კი ამბობს, რომ აფხაზეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფო უნდა იყოს. მოსახლეობის 1%-ზე ნაკლები  მიიჩნევს, რომ აფხაზეთი რუსეთის ნაწილი უნდა იყოს.

შენიშვნა: კითხვა დაესვა აზერბაიჯანის მოქალაქეთა იმ 43%-ს, რომელმაც განაცხადა, რომ სმენია აფხაზეთის კონფლიქტის შესახებ.

ქართველთა უმრავლესობა (73%) ემხრობა მოსაზრებას, რომ აფხაზეთი საქართველოს ნაწილი უნდა იყოს ავტონომიის გარეშე, 33% კი ფიქრობს, რომ აფხაზეთი უნდა იყოს საქართველოს შემადგენლობაში მნიშვნელოვანი ავტონომიით. მხოლოდ 3%-ს მიაჩნია, რომ აფხაზეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფო უნდა იყოს.

სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების მოსახლეობის მოსაზრებები განსხვავდება მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტთან დაკავშირებითაც. თუკი გავითვალისწინებთ, რომ ამ კონფლიქტში სომხეთი და აზერბაიჯანი მოწინააღმდეგე მხარეები არიან, გასაკვირი არ არის, რომ ამ ქვეყნების მოსახლეობას ერთმანეთისაგან რადიკალურად განსხვავებული მოსაზრებები აქვს მთიანი ყარაბაღის მომავალ სტატუსთან დაკავშირებით. სომხეთის მოქალაქეთა უმრავლესობა (73%) ემხრობა მოსაზრებას, რომ მთიანი ყარაბაღი სომხეთის ნაწილი უნდა იყოს, ნახევარზე მეტს (54%) მისაღებად მიაჩნია, რომ მთიანი ყარაბაღი დამოუკიდებელი სახელმწიფო იყოს, იმ მოსაზრებას კი, რომ ეს ტერიტორია აზერბაიჯანის ნაწილი იყოს, თითქმის არავინ ემხრობა.  

აზერბაიჯანელთა სრული უმრავლესობისათვის (95%) მისაღებია, რომ მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის ნაწილი იყოს. შედარებით ნაკლები, მოსახლეობის დაახლოებით მესამედი, ემხრობა მოსაზრებას, რომ მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის შემადგენლობაში იყოს მნიშვნელოვანი ავტონომიით. სომხეთის მოქალაქეთაგან განსხვავებით, აზერბაიჯანელები საერთოდ არ ემხრობიან მოსაზრებას, რომ მთიანი ყარაბაღი დამოუკიდებელი სახელმწიფო იყოს.

რაც შეეხება საქართველოს მოსახლეობის დამოკიდებულებას მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების შესაძლო გზების მიმართ, დაახლოებით ნახევარზე ნაკლებს, მათგან, ვინც განაცხადა, რომ სმენია ამ კონფლიქტის შესახებ, ან არ ჰქონდა მოსაზრება მთიანი ყარაბაღის მომავალ სტატუსთან დაკავშირებით, ან უარი განაცხადა პასუხი გაეცა შეკითხვაზე. რაც შეეხება მოსახლეობის მეორე ნაწილს, უფრო ხშირად (26%) გამოითქვა მოსაზრება, რომ მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის ნაწილი უნდა იყოს, ვიდრე რომ ეს ტერიტორია სომხეთის ნაწილი უნდა იყოს (9%).

შენიშვნა: კითხვა დაესვა საქართველოს მოქალაქეთა იმ 62%-ს, რომელმაც განაცხადა, რომ სმენია მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის შესახებ.

ბლოგპოსტის მიზანი იყო ენახა,თუ როგორ იცვლება სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების მოსახლეობის მოსაზრებები რეგიონში არსებულ კონფლიქტებთან დაკავშირებით. საერთო ჯამში, თუკი აფხაზეთის მომავალ სტატუსთან დაკავშირებით ქართველებს და აზერბაიჯანელებს მსგავსი მოსაზრებები აქვთ, სომხეთის მოქალაქეთა მოსაზრებები მნიშვნელოვნად განსხვავებულია. რაც შეეხება დამოკიდებულებას მთიანი ყარაბაღის მიმართ, აზერბაიჯანის მოსახლეობის დამოკიდებულებები უფრო მძაფრია სომხეთის მოსახლეობის დამოკიდებულებებთან შედარებით, საქართველოს მოქალაქეები კი ან თავს არიდებენ მოსაზრების გამოთქმას, ან ამ საკითხთან დაკავშირებით მოსაზრება არ გააჩნიათ. ამის მიუხედავად, ქართული საზოგადოების ის ნაწილი, რომელმაც შეხედულება გამოთქვა მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების შესაძლო გზებთან დაკავშრებით, უფრო მეტად ემხრობა მოსაზრებას, რომ ეს ტერიტორია აზერბაიჯანის ნაწილი უნდა იყოს, ვიდრე სომხეთის. თუკი გავითვალისწინებთ გეოპოლიტიკურ რეალობებს, ეს შედეგები არც ისე გასაკვირია. საქართველო და აზერბაიჯანი მსგავს სიტუაციაში არიან, რადგან ორივე მათგანმა დაკარგა ტერიტორიები მაშინ, როცა სომხეთი ინარჩუნებს დე ფაქტო კონტროლს მთიან ყარაბაღზე რუსეთის მხარდაჭერით. როგორც სვანტე კორნელი და სხვები (2005) აცხადებენ ნაშრომში სამხრეთ კავკასიის კონფლიქტებთან დაკავშირებით, აფხაზეთის კონფლიქტს იგივე სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს საქართველოსთვის, როგორც მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტს - აზერბაიჯანისთვის, რადგან ორივე ქვეყანა დამარცხდა ამ კონფლიქტებში რიცხობრივად მცირე მოწინააღმდეგესთან, რომელსაც ზურგს გარე ძალები უმაგრებდნენ მაშინ, როცა სომხეთი ნაკლებადაა დაინტერესებული კონფლიქტის გადაჭრის გზების ძიებით და ცდილობს სამხედრო სტატუს-ქვოს შენარჩუნებას.

სამხრეთ კავკასიაში არსებულ კონფლიქტებზე საზოგადოების დამოკიდებულებებთან დაკავშირებით მეტი ინფორმაციის მისაღებად იხილეთ ბლოგ პოსტები როდის არ არის ომი ომი?, მთიანი ყარაბაღი: რთული შერიგების პერსპექტივები (სომხეთი) და ჩართულობა აღიარების გარეშე?  ან მოიძიეთ მონაცემები მონაცემთა ონლაინ ანალიზის სისტემის გამოყენებით.

ბედნიერების აღქმა და სოციალური კავშირების ძალა საქართველოში

შენიშვნა: ჩვენი ბლოგი აქვეყნებს CRRC-საქართველოს უმცროს მკვლევართა ნამუშევრებს.ეს არის სერიის მეხუთე პოსტი

2002 წლის ილინოისის უნივერსიტეტის სტუდენტების ექსპერიმენტული კვლევის შედეგების მიხედვით, ძლიერი სოციალური ქსელი ბედნიერების გარანტი თუ არა, აუცილებელი პირობაა იმისთვის, რომ თავი ბედნიერად იგრძნო. როგორც მეორე კვლევამ აჩვენა, ორივე - ძლიერი (ოჯახი და მეგობრები) და სუსტი (უბრალო ნაცნობები) სოციალური კავშირები ბედნიერების ხელშემწყობი ფაქტორებია. ეს პოსტი მიმოიხილავს კავშირს ქართველების მიერ ბედნიერების პირობით აღქმასა და სოციალური კავშირების სიძლიერის ზოგიერთ მახასიათებელს შორის, 2014 წლის „მოხალისეობა და სამოქალაქო ჩართულობა საქართველოში“ კვლევის გამოყენებით, რომელიც დაფინანსებულია აღმოსავლეთ-დასავლეთ მართვის ინსტიტუტისა (EWMI) და ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მიერ.

მეტი სიმარტივისთვის, ბლოგ პოსტში ის ადამიანები, რომლებიც თავს ბედნიერად აღიქვამენ, ჩავანაცვლეთ ტერმინით „ბედნიერი“ ადამიანები, ხოლო ისინი, ვინც თავს უბედურებად მიიჩნევს - ტერმინით „უბედური“ ადამიანები.

საგრძნობი განსხვავებაა (31%) იმ ბედნიერ და უბედურ ადამიანებს შორის, რომლებსაც ახალ ადამიანებთან შეხვედრა სიამოვნებთ. მათი პროცენტული რაოდენობა, შესაბამისად, 80% და 49%-ის ტოლია.

 შენიშვნა: ორივე შეკითხვაზე პასუხის გასაცემად 10-ქულიანი სკალა იყო გამოყენებული. კითხვაზე „რამდენად ბედნიერი ხართ?“ კოდი 1 შეესაბამებოდა „ძალიან უბედურს“, ხოლო კოდი 10 „ძალიან ბედნიერს“. ანალიზისთვის, თავდაპირველი სკალა დაჯგუფდა შემდეგნაირად: კოდები 1-4 შეესაბამება „უბედურს“, 5 და 6 – „არც ბედნიერს და არც უბედურს“, ხოლო კოდები 7-10 „ბედნიერს“. ანალოგიურად დაჯგუფდა მეორე კითხვის პასუხებიც.

უბედურებთან შედარებით, ბედნიერები უფრო ხშირად ამბობენ, რომ ბევრი ადამიანი არსებობს, ვისი იმედიც შეუძლიათ, ჰქონდეთ გასაჭირში. ბედნიერი ქართველების 61%, ხოლო უბედურების მხოლოდ 29% ამბობს, რომ მათ გარშემო ასეთი ადამიანები ჰყავთ. მსგავსი ტენდენციაა, როდესაც ადამიანებს ეკითხებიან „ავად რომ გახდეთ, არიან თუ არა ისეთი ადამიანები, თქვენი ოჯახის წევრების გარდა, რომლებიც მოგხედავენ და ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე იზრუნებენ თქვენზე?“ ბედნიერების 79%, ხოლო უბედური ადამიანების 60% ადასტურებს მათ გარშემო ასეთი ადამიანების არსებობას.

 ბედნიერი ადამიანების 77%, ხოლო უბედურების 51% ამბობს, რომ ბოლო 6 თვის განმავლობაში დაეხმარნენ „მეზობელს ან მეგობარს საოჯახო საქმეში ან ბავშვის მოვლაში“. გასაკვირი არაა, რომ ბედნიერი ქართველების 70%, ხოლო უბედურების მხოლოდ 38% ამბობს, რომ მათი ოჯახის წევრების გარდა, „ბევრი ადამიანი არსებობს, ვისაც შეიძლება გამოადგნენ.“

მიუხედავად იმისა, რომ ბლოგ პოსტში სოციალური კავშირების ყოვლისმომცველი საზომი არ არის გამოყენებული, შედეგები გვიჩვენებს, რომ ადამიანებს, რომლებიც თავს ბედნიერად აღიქვამენ, უფრო ძლიერი სოციალური კავშირები აქვთ უბედურ ადამიანებთან შედარებით. შესაბამისად, იმ კვლევების შედეგები, რომლებიც ბლოგ პოსტის დასაწყისშია მითითებული ზუსტად ეხმიანება ქართულ რეალობას.

სამხრეთ კავკასიაში ბედნიერებაზე უფრო მეტი ინფორმაციისთვის, გაეცანით ბლოგ პოსტს „ბედნიერება საქართველოში“ ან მოიძიეთ მონაცემები მონაცემთა ონლაინ ანალიზის სისტემის გამოყენებით.

მარიამ ლონდარიძე

სასამართლო პროცესის გამჭვირვალობის აღქმა

შენიშვნა: ჩვენი ბლოგი აქვეყნებს CRRC-საქართველოს უმცროს მკვლევართა ნამუშევრებს.ეს არის სერიის მეოთხე პოსტი

ანგარიშვალდებული სასამართლოს უზრუნველსაყოფად და მართლმსაჯულების სისტემის მიმართ მოსახლეობის ნდობის შესანარჩუნებლად აუცილებელია გამჭვირვალე სასამართლოების არსებობა. საქართველოს ორგანული კანონის უახლესი ვერსია საერთო სასამართლოების შესახებ, 2013 წელს მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო ცვლილებების შეტანის შემდეგ, მიზნად ისახავს სასამართლო გამჭვირვალობის უზრუნველყოფას. დღესდღეობით სასამართლო ვალდებულია, სასამართლო სხდომები ჩაწეროს და მოთხოვნის შესაბამისად ჩანაწერები ყველა დაინტერესებულ მხარეს მიაწოდოს. ამასთან, საზოგადოებრივ მაუწყებელს უფლება აქვს, ჩაწეროს და ტელევიზიით გადმოსცეს სასამართლო სხდომები, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც სასამართლო სხდომა ნაწილობრივ ან მთლიანად დახურულია; ასევე, ჩანაწერები მოთხოვნის შემთხვევაში მედიის სხვა წარმომადგენლებს მიაწოდოს. კანონი ასევე ითვალისწინებს უფლებას, რომ როგორც დაცვისა და ბრალდების მხარეს, ასევე სხდომაზე დამსწრე ნებისმიერ პირს შეეძლოს სასამართლო სხდომის ჩაწერა.

იმის დასადგენად, თუ რამდენად მუშაობს სასამართლო სხდომის განმავლობაში ფოტო, ვიდეო და აუდიო ჩაწერის შესახებ გატარებული საკანონმდებლო ცვლილებები პრაქტიკაში, ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ 26 ქართული მედია საშუალება გამოკითხა. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ სასამართლო სხდომები საქართველოში ნამდვილად გამჭვირვალეა, რადგან კანონთან ფარგლებში საზოგადოებრივი მაუწყებლისადმი ყველა მედია საშუალების მიმართვა, მიეღოთ სასამართლოს სხდომის ჩანაწერი, დაკმაყოფილდა.

არსებული სიტუაციის გათვალისწინებით, ეს ბლოგი აჩვენებს, თუ როგორ აღიქვამენ საქართველოს მოქალაქეები სასამართლოს გამჭვირვალობას და ამისთვის იყენებს CRRC-ის 2014 წლის გამოკითხვას „მართლმსაჯულების სისტემისადმი დამოკიდებულება საქართველოში, 2014“, რომელიც დაფინანსებულია აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტისა (EWMI) და ამერიკის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მიერ.

რესპონდენტებს ეკითხებოდნენ, მათი აზრით, რამდენად გამჭვირვალე იყო სასამართლო პროცესები 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე  და ამის შემდეგ. მხოლოდ 13%-მა განაცხადა, რომ სასამართლოები 2012 წლამდე გამჭირვალე იყო. ეს ის პერიოდია, როდესაც მხოლოდ სასამართლოს ჰქონდა ჩაწერისა და სტენოგრაფირების უფლებამოსილება და მოსამართლეს შეეძლო, „მოტივირებული გადაწყვეტილებით“ ესეც აეკრძალა. 2012 წლის არჩევნების შემდგომი პერიოდისთვის იგივე პასუხი გასცა რესპონდენტთა 34%-მა.

შენიშვნა: პასუხები კითხვაზე „რამდენად ეთანხმებით ან არ ეთანხმებით იმ მოსაზრებას, რომ სასამართლო პროცესები გამჭვირვალეა საქართველოში?“ კითხვარში გამოყენებული 10-ბალიანი სკალიდან გადაიკოდა 3-ბალიან სკალად, სადაც თავდაპირველი ვარიანტები 1-დან 4-ის ჩათვლით დაჯგუფდა კატეგორიაში „არ ვეთანხმები“, ვარიანტები 5 და 6 - კატეგორიაში „არც ვეთანხმები, არც არ ვეთანხმები“, ვარიანტები 7-დან 10-ის ჩათვლით - კატეგორიაში „ვეთანხმები“.

დამოკიდებულებათა შორის განსხვავება დასახლების ტიპის მიხედვითაც ნათლად ჩანს. თბილისის მაცხოვრებელთა მხოლოდ 7%, სხვა ქალაქების მოსახლეობის 13% და სოფლის მაცხოვრებელთა 17% თვლის, რომ 2012 წლამდე სასამართლოები გამჭვირვალე იყო.

სასამართლო გამჭვირვალობის აღქმა 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ მსგავსად გადანაწილდა: დედაქალაქის მაცხოვრებლების 20%, სხვა ქალაქების მცხოვრებთა 33% და სოფლის მოსახლეობის 44% ეთანხმება მოსაზრებას, რომ სასამართლო პროცესები გამჭვირვალე იყო. აღმოჩნდა, რომ სოფლის მოსახლეობას ყველაზე მეტად სჯერა სასამართლოების გამჭვირვალების. თუმცა, როგორც ცნობილია, სოფლის მოსახლეობა ინსტიტუტების მიმართ ყოველთვის შედარებით მეტი ნდობით გამოირჩევა.

 ამრიგად, საქართველოში ხალხის მიერ სასამართლოს გამჭვირვალობის აღქმა, ასევე 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე და არჩევნების შემდეგ მდგომარეობა განსხვავებულად ფასდება. თუმცა, ორივე შემთხვევაში (არჩევნებამდე და მის შემდეგ) ამ საკითხზე სოფლისა და ქალაქის მოსახლეობას ძალიან განსხვავებული შეხედულებები აქვს.

გამოკითხვის „მართლმსაჯულების სისტემისადმი დამოკიდებულება საქართველოში, 2014“ შესახებ მეტი ინფორმაციის მისაღებად გადახედეთ მონაცემებს აქ.

მარი მეხრიშვილი