საქართველოს ელექტრონული მთავრობა - ვისთვისაა ის განკუთვნილი?

შენიშვნა: ჩვენი ბლოგი აქვეყნებს CRRC-საქართველოს უმცროს მკვლევართა ნამუშევრებს.ეს არის სერიის მეორე პოსტი

1990-იანი წლების ბოლოს ციფრული და საინფორმაციო ტექნოლოგიების ბუმთან ერთად პირველი ელექტრონული მთავრობის კონცეფციის ჩამოყალიბება დაიწყო. მას შემდეგ ელექტრონული მთავრობა მთელს მსოფლიოში გავრცელდა. 2007 წელს ელექტრონული მთავრობა საქართველოშიც ამოქმედდა: შეიქმნა ელექტრონული მთავრობის განვითარების მხარდამჭერი სამთავრობო კომისია, 2010 წელს კი საქართველოს იუსტიციის სამინისტროში ჩამოყალიბდა  მონაცემთა გაცვლის სააგენტო (მგა). მგა-ს ერთ-ერთ ძირითად ფუნქციას ელექტრონული მთავრობის განვითარების ხელშეწყობა წარმოადგენს. მას შემდეგ სახელმწიფომ ელექტრონული მთავრობის პროექტების მნიშვნელოვანი რიცხვი განახორციელა, მათ შორის my.gov.ge, hr.gov.ge, eauction.ge, rs.ge. საერთაშორისო რეიტინგების მიხედვით, პროგრესი აშკარაა. გაეროს  ელექტრონულ მთავრობათა განვითარების მაჩვენებლის თანახმად, საქართველო 2012 წელს 72-ე ადგილიდან 2014 წელს 56-ადგილზე ავიდა.

ელექტრონული მთავრობა საქართველოში, რა თქმა უნდა, გააგრძელებს განვითარებას, მაგრამ ამავდროულად ის სასარგებლო და ეფექტური უნდა იყოს, რაც გარკვეულწილად პრობლემას წარმოადგენს. მაშინ, როდესაც მთავრობა ავითარებს და აუმჯობესებს თავის ციფრულ მომსახურებას და კომუნიკაციას საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების მეშვეობით, მოსახლეობის დიდ ნაწილს - პოტენციურ ელექტრონულ მოქალაქეებს კომპიუტერის გამოყენების ისევე, როგორც ინტერნეტით სარგებლობის ცოდნა აკლია. კავკასიის ბარომეტრის (კბ) 2013 წლის გამოკითხვის მონაცემთა მიხედვით, ქვეყნის მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარს (52%) კომპიუტერის გამოყენების საბაზისო ცოდნაც კი არ გააჩნია. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ უდიდესი ალბათობით ეს ადამიანები ვერ სარგებლობენ ელექტრონული მთავრობის მომსახურებით ან სამთავრობო ორგანოებთან კომუნიკაციის სხვა საშუალებებით ინტერნეტის მეშვეობით. ელექტრონული მთავრობა კომპიუტერის მეტ-ნაკლებად გამოცდილი მომხმარებლების გარეშე დიდწილად მოსახლეობის გარეშე მთავრობას ჰგავს - მისი არსებობა აზრს მოკლებულია, სანამ არ იარსებებენ ადამიანები, რომლებიც ამ მომსახურებისგან სარგებელს მიიღებენ. წინამდებარე ბლოგ პოსტი ყურადღებით შეისწავლის საქართველოში ელექტრონული მთავრობის პოტენციალსა და პერსპექტივას კომპიუტერის ცოდნის თვითშეფასებული დონის გათვალისწინებით ასაკისა და დასახლების ტიპის მიხედვით.  

გამომდინარე იმ გავრცელებული აზრიდან, რომ ახალგაზრდებს ტექნიკასთან კარგი დამოკიდებულება აქვთ მაშინ, როდესაც უფროს თაობას უჭირს მისი გამოყენება, შესაძლოა, იფიქროთ, რომ უფროსი თაობა საზოგადოების ერთადერთი ჯგუფია, რომელსაც კომპიუტერის საბაზისო ცოდნა არ გააჩნია. კბ მონაცემები გარკვეულწილად ადასტურებს ამ ვარაუდს, 56 წლის და მეტი ასაკის ადამიანთა 86 პროცენტს კომპიუტერის ცუდი ან საერთოდ არანაირი ცოდნა აქვს. ამავე მონაცემების თანახმად, 18-35 წლის ასაკის ადამიანთა 24% არ აქვს კომპიუტერის გამოყენების საბაზისო ცოდნა. თუმცა, ამ ასაკობრივ ჯგუფში უმრავლესობას (76%) კომპიუტერის გარკვეული ცოდნა აქვს, მათგან 14 პროცენტს - მხოლოდ დაწყებითი. მიუხედავად ამისა, ახალგაზრდებს, ალბათ, უფრო შეუძლიათ ელექტრონული მთავრობის მომსახურების გამოყენება უფროსი ასაკის მოსახლეობასთან შედარებით.

შენიშვნა: შეკითხვა კომპიუტერის ცოდნის თაობაზე დასმული კომპიუტერული პროგრამების ცოდნის (თამაშების გარდა) დონის შესახებ. ვარიანტები „არ ვიცი“ და „უარი პასუხზე“ წინამდებარე ბლოგ პოსტში წარმოდგენილი ანალიზიდან ამოღებულია.

ასაკის გარდა, კომპიუტერის ცოდნა ასევე განსხვავდება დასახლების ტიპის მიხედვით. კბ 2013-ის თანახმად, ქალაქების (დედაქალაქის გარდა) მოსახლეობის თითქმის ნახევარმა (46%) და სოფლის მოსახლეობის 67 პროცენტმა  არ იცის კომპიუტერის გამოყენება დედაქალაქის მაცხოვრებელთა 31%-თან შედარებით. ინტერნეტის ხელმისაწვდომობის განაწილებაც მსგავსია. ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის მიერ წარმოდგენილი სტატისტიკის თანახმად 2013 წელს საქართველოში ინტერნეტ მომხმარებელთა შესახებ, 434 969 საკაბელო ინტერნეტის აბონენტთა შორის 2013 წელს 273 396 თბილისის ფარგლებში იყო. მეორე ადგილზეა იმერეთის რეგიონი მხოლოდ 42 198 აბონენტით. საქსტატის თანახმად, 2013 წელს თბილისის მოსახლეობა 1 171 200 ადამიანს შეადგენდა მაშინ, როდესაც იმერეთის მოსახლეობა 703 900 იყო. შესაბამისად, თბილისს დაახლოებით 233 საკაბელო ინტერნეტის აბონენტი ჰყავდა 1000 მაცხოვრებელზე, იმერეთის 60 აბონენტისგან განსხვავებით. შედეგად, ელექტრონული მთავრობის ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესების მიზნით სამუშაოს უზარმაზარ წილს ცოდნის გავრცელება და სოფლებსა და ქალაქებში (დედაქალაქის ფარგლებს გარეთ) ტექნოლოგიის ხელმისაწვდომობა წარმოადგენს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან დედაქალაქის მაცხოვრებლებს უფრო ადვილად შეუძლიათ სამთავრობო ორგანოებთან კომუნიკაცია ან მომსახურების მიღება სამინისტროებსა და სააგენტოებში მისვლით, მაგრამ დედაქალაქის ფარგლებს გარეთ მცხოვრებ მოქალაქეებს ნაკლები არჩევანი აქვთ.

მიუხედავად ამისა, ყველანაირი ტიპის დასახლებაში 18-35 წლის ადამიანებს კომპიუტერის უფრო უკეთესი ცოდნა აქვთ, ვიდრე 36 წლის და უფროსი ასაკის ადამიანებს. დედაქალაქში ახალგაზრდების მხოლოდ 11% არ გააჩნია კომპიუტერის ცოდნა, დედაქალაქის ფარგლებს გარეთ ქალაქის დასახლებებში მცხოვრები ახალგაზრდების 13%-თან და სოფლის დასახლებებში მცხოვრები ახალგაზრდების 43%-თან შედარებით. და მაინც, ყველა ტიპის დასახლებაში კომპიუტერის ცოდნა ასაკის მატებასთან ერთად კლებულობს.

წინამდებარე ბლოგ პოსტმა გააანალიზა საქართველოში ელექტრონული მთავრობის გამოყენების პოტენციალი მოსახლეობის მიერ კომპიუტერის (თვითდასახელებული) ცოდნის გათვალისწინებით. მიუხედავად იმ ფაქტისა, რომ უფროსმა თაობამ ზოგადად ნაკლები იცის კომპიუტერის შესახებ და, შესაბამისად, ელექტრონული მთავრობის მიერ მოწოდებულ მომსახურებაზე ნაკლებად მიუწვდება ხელი, ახალგაზრდა თაობას ხშირად აქვს კომპიუტერის საკმარისი ცოდნა ამ მომსახურების გამოყენებისათვის. იმის გათვალისწინებით, რომ დროთა განმავლობაში ეს ახალგაზრდა თაობა ჩაანაცვლებს უფროს თაობას, აშკარაა, რომ მომავალში კომპიუტერის ცოდნის ამაღლებასთან ერთად ელექტრონულ მთავრობას საქართველოში უფრო ფართო გამოყენება ექნება. მიუხედავად ამისა, დედაქალაქთან შედარებით სხვა ქალაქებში და განსაკუთრებით სოფლებში მოსახლეობას კომპიუტერის არასაკმარისი ცოდნა აქვს.

მეტი ინფორმაციისათვის წაიკითხეთ ჩვენი წინა ბლოგ პოსტი საქართველოში ელექტრონული მთავრობის შესახებ ან შეისწავლეთ ჩვენი მონაცემები ონლაინ რეჟიმში მონაცემთა ანალიზის ვებგვერდის გამოყენებით. 

დავით მზიკიანი

რა სჭირდებათ ბავშვებს და ახალგაზრდებს საქართველოში იმისთვის, რომ თავი კარგად და ბედნიერად იგრძნონ?

გაეროს 2013 წლის მსოფლიო ბედნიერების ანგარიშში 156 ქვეყნიდან საქართველო 134-ე ადგილზეა. ქვეყნების სიას სათავეში ჩრდილო და ცენტრალური ევროპის ქვეყნები - დანია, ნორვეგია და შვედეთი უდგას. ცენტრალური აფრიკის ქვეყნები - ტოგო, ბენინი და ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა სიის ყველაზე დაბალ პოზიციებზეა. საინტერესოა, რომ სიაში საქართველოს ყველა მეზობელი ქვეყანა უსწრებს: რუსეთი 68-ე ადგილზეა, თურქეთი 77-ე, აზერბაიჯანი 116-ე და სომხეთი - 128-ე. ქვეყნების რანჟირება რიგ ფაქტორებს ითვალისწინებს, მათ შორისაა: მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე, სიცოცხლის ხანგრძლივობა, კორუფციისა და ცხოვრებისეული გადაწყვეტილებების მიღების თავისუფლების აღქმა. მაინც რა სჭირდებათ ადამიანებს, განსაკუთრებით კი ბავშვებს და ახალგაზრდებს ბედნიერებისა და კარგად ყოფნისთვის? ეს ბლოგი ამ საკითხს განიხილავს კეთილდღეობაზე ბავშვებისა და ახალგაზრდების აღქმის შესახებ 2014 წლის ნოემბერში თბილისში ჩატარებული თვისებრივი კვლევის წინასწარ შედეგებზე დაყრდნობით. თვისებრივი კვლევა, რომელიც ოცი სიღრმისეული ინტერვიუსა და ოთხი ფოკუს ჯგუფისგან შედგებოდა, CRRC-საქართველომ ჩაატარა პროექტისთვის MYWEB.

ასაკობრივად, კვლევაში მონაწილე ბავშვები და ახალგაზრდები (11-დან 19 წლამდე) მეტწილად ხვდებიან მოზარდების განვითარების კატეგორიაში „ეგო იდენტობა და როლების აღრევა“, რომელიც ცნობილმა ფსიქოანალიტიკოსმა ერიკ ერიკსონმა (1950, 1963) გამოყო. ეს ასაკი მნიშვნელოვანია, რადგან ბავშვები უფრო დამოუკიდებლები ხდებიან და იწყებენ ფიქრს მომავალ კარიერაზე, ურთიერთობებზე, ოჯახზე და საზოგადოებაზე. განვითარების ამ ეტაპზე ბავშვებმა უნდა ისწავლონ, თუ რა როლს შეასრულებენ ზრდასრულ ასაკში. ამიტომაც საინტერესოა, განვითარების ამ საკვანძო პერიოდში როგორია ახალგაზრდების შეხედულებები კეთილდღეობასა და ბედნიერებაზე.

ხშირად კვლევებში, რომლებიც ადამიანთა ბედნიერების გაზომვას ცდილობს, ბედნიერება, კეთილდღეობა და ცხოვრებით კმაყოფილება ერთად განიხილება. გასაკვირი არაა, რომ MYWEB-ის კვლევის რესპონდენტებიც ამ ორ ცნებას - კეთილდღეობასა და ბედნიერებას ხშირად ერთმანეთის ნაცვლად ან ერთმანეთის შესავსებად იყენებენ. ახალგაზრდებმა ბედნიერებისა და კეთილდღეობისთვის საჭირო ძირითად კომპონენტებად მიიჩნიეს: მშობლები/ოჯახი, ჯანმრთელობა, ფინანსური სტაბილურობა, წარმატება და თავისუფლება.

მშობლები კეთილდღეობისა და ბედნიერების მნიშვნელოვან ნაწილად კვლევის ყველა ასაკის მონაწილემ დაასახელა. თუმცა, თუ 11 წლის ასაკში ადამიანს მშობლებთან ერთად ყოფნა სჭირდება იმისთვის, რომ თავი კარგად და ბედნიერად იგრძნოს, 18 წლის ასაკში ბედნიერება უკვე მშობლებისგან დამოუკიდებლობასთანაა დაკავშირებული.

„[მშობლები] ყველაზე ძვირფასია ჩემთვის. მშობლებია ერთადერთი ადამიანი, ვინც აღგზრდის და ვინც მოგხედავს და შეგინახავს.“ [ინტერვიუ, გოგო, 12 წლის]

[ბედნიერებაა] მაგალითად, ის, რომ დედის და მამის გარეშე შენ გააკეთო ის, რაც გინდა. [ინტერვიუ, გოგო, 17 წლის].

თუმცა, იმის მიუხედავად, რომ თინეიჯერები დამოუკიდებლობისკენ ილტვიან, მშობლების აზრს მაინც ძალიან აფასებენ.

თუკი ეგო იდენტობისა და როლების აღრევის კატეგორიის საწყის ასაკში ბავშვები მშობლებთან ახლოს ყოფნას და მათ ჯანმრთელობას მიიჩნევენ ბედნიერებისა და კეთილდღეობის ძირითად ნაწილად, წლებთან ერთად, უფრო აბსტრაქტული და ღირებულებებზე დაფუძნებული ცნებები ხდება მნიშვნელოვანი. 15-16 წლის რესპონდენტები განსაკუთრებით ხშირად ასახელებენ თავისუფლებას, როგორც კეთილდღეობისა და ბედნიერების მთავარ კომპონენტს. ერთ-ერთი რესპონდენტი, 15 წლის გოგონა ამბობს: „მე ვფიქრობ, რომ ყველას ერთიდაიგივე რაღაც უნდა. უნდა, რომ იყოს  თავისუფალი, უნდა იყოს ისეთი, როგორიც არის.“ რამდენიმე რესპონდენტი ზოგადად თავისუფლების მნიშვნელობას უსვამს ხაზს, დანარჩენები კი თავისუფლებას განიხილავენ, როგორც იმის შესაძლებლობას, რომ აკეთონ, რაც უნდათ, თქვან, რაც უნდათ და აირჩიონ, რაც უნდათ, უმნიშვნელო ყოველდღიური ნივთებიდან დაწყებული, კარიერით დამთავრებული. ეგო იდენტობისა და როლების აღრევის კატეგორიის გვიან წლებში ჩნდება უფლებები და მოვალეობები და ეს მნიშვნელოვანი ხდება კეთილდღეობისა და ბედნიერებისთვის. ასეთებია: ხმის მიცემის უფლება, საბანკო ანგარიშის ქონა, სიგარეტისა და ალკოჰოლის ყიდვის უფლება.

თვრამეტის გავხდი და რაღაც უფლებები მაქვს. მაგალითად, პრავის აღება შემიძლია. ბანკში ანგარიში გავხსენი. სიგარეტზე და ალკოჰოლზე რო აღარაფერი ვთქვა. [ფოკუს ჯგუფი, ბიჭი, 18 წლის].

აღსანიშნავია, რომ თინეიჯერობის ბოლო წლებში ახალგაზრდები ფიქრობენ ისეთ საკითხებზე, როგორებიცაა სამუშაო დატვირთვა, საკუთარ ცხოვრებაზე მეტი პასუხისმგებლობის აღება და ცხოვრების პრაქტიკული ასპექტები.

მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვების და ახალგაზრდების აღქმა იმისა, თუ რა არის კეთილდღეობისა და ბედნიერების ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტები, ზოგჯერ განსხვავდება, მათი შეხედულებები მსგავსია, როცა ეკითხებიან, რა იქნება მათი ბედნიერებისა და კეთილდღეობისთვის მნიშვნელოვანი, როცა მათი მშობლების ასაკს მიაღწევენ. კვლევის ყველა მონაწილე მომავალში ხედავდა თავს ოჯახთან და საკუთარ შვილებთან ერთად, კარიერითა და სამსახურით და ჯანმრთელად.

პროექტზე MYWEB მეტი ინფორმაციის მისაღებად ეწვიეთ მის ვებგვერდს.