ტენდენცია მონაცემებში: საქართველოში განქორწინების მიმართ დამოკიდებულებები იცვლება

CRRC-ს კავკასიის ბარომეტრის მონაცემები გვაჩვენებს, რომ საქართველოში იცვლება შეფასებები იმის შესახებ, გამართლებულია თუ არა განქორწინება. ეს ბლოგ-პოსტი განიხილავს აღნიშნულ ტენდენციას და იმას თუ რამდენად განსხვავდება ეს შეფასებები სქესის, ასაკისა და დასახლების ტიპის მიხედვით.

2011 წლის შემდეგ გაიზარდა მოსახლეობის წილი, ვინც პასუხობს, რომ განქორწინება შეიძლება იქნას გამართლებული, ამავდროულად, შემცირდა მათი რაოდენობა, ვინც ფიქრობს, რომ განქორწინების გამართლება შეუძლებელია, ისევე როგორც მათი რაოდენობა, ვინც ამ კითხვას უპასუხა „არ ვიცი“. აღსანიშნავია, რომ ქალებიც და მამაკაცებიც მსგავს შეფასებებს აკეთებენ (2011, 2013, 2015).

 

შენიშვნა: თავდაპირველი 10-ბალიანი სკალა დაჯგუფდა 3-ბალიან სკალად, ზემოთ მოცემულ გრაფიკზე პირვანდელი კოდები 1-დან 4-ის ჩათვლით გაერთიანებულია პასუხის ვარიანტში „არ შეიძლება იყოს გამართლებული“, კოდები 5 და 6 დაჯგუფებულია როგორც „ნეიტრალური“ და კოდები 7-დან 10-ის ჩათვლით თავმოყრილია პასუხში „შეიძლება იყოს გამართლებული“.

მიუხედავად იმისა, რომ ყველაზე ხშირად 56 წლის და უფრო დიდი ასაკის ადამიანები პასუხობენ, რომ განქორწინების გამართლება შეუძლებელია, ასეთი შეფასებები ეტაპობრივად შემცირდა ამ ასაკობრივი ჯგუფისთვისაც კი, 9%-ით 2011 წლის შემდეგ. ყველაზე მკვეთრი ვარდნა შეინიშნება მათთვის, ვინც 36-55 ასაკობრივ ჯგუფში ხვდება.

გასაკვირი არ არის, რომ თბილისის მაცხოვრებლები საქართველოს დანარჩენ მოსახლეობასთან შედარებით უფრო ხშირად პასუხობენ, რომ განქორწინება შესაძლოა გამართლებული იყოს. თბილისს მიღმა ყველაზე ხშირად პასუხობენ, რომ განქორწინება არ შეიძლება იყოს გამართლებული. თბილისში 2015 წელს ყველაზე ხშირი პასუხი „ნეიტრალური“ შეფასება გახდა.

საბოლოოდ, მოსაზრება, რომ განქორწინების გამართლება შეუძლებელია, საქართველოში ყველაზე მეტადაა გავრცელებული. თუმცა, იზრდება მათი წილი, ვინც ფიქრობს რომ განქორწინების გამართლება შესაძლებელია და მცირდება მათი წილი, ვინც საწინააღმდეგო აზრისაა. მსგავსი ტენდენცია შეინიშნება როგორც დედაქალაქში, ისე ქალაქებსა და სოფლებში, ქალებშიც და მამაკაცებშიც, ასევე ყველა ასაკობრივ ჯგუფში. თუმცა, უფროსი ასაკის ადამიანებსა და სოფლად მცხოვრებთა შემთხვევაში აღნიშნული ცვლილება უფრო ნელა მიმდინარეობს.

კავკასიის ბარომეტრის მონაცემთა უფრო დაწვრილებით გასაცნობად ეწვიეთ CRRC-ის მონაცემთა ონლაინ ანალიზის ვებგვერდს.

საპარლამენტო მანდატებით ჟონგლიორობა

21 მარტს, საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ, საზოგადოებას დაგეგმილი საკონსტიტუციო ცვლილებების მონახაზი წარუდგინა. ამ წინადადებაში, პარლამენტის ასარჩევად შერეული, მაჟორიტარულ-პროპორციული სისტემიდან წმინდა პროპორციულ სისტემაზე გადასვლაა შემოთავაზებული, რასაც სამოქალაქო საზოგადოების ბევრი წარმომადგენელი უკვე კარგა ხანია, ითხოვს. თუმცა, პროექტის დეტალებში ორი მნიშვნელოვანი დეტალი იმალება.  პირველი ე.წ. დაკარგული ხმების გადანაწილების მეთოდს შეეხება, რომლებიც პროექტის თანახმად, გამარჯვებულ პარტიას უნდა მიეკუთვნოს. შემოთავაზებული საკონსტიტუციო ცვლილებების კიდევ ერთი პრინციპის თანახმად, პარტიებს არჩევნებში კოალიციების სახით მონაწილეობა აეკრძალებათ, რაც ხელისუფლებაში კოალიციის სახით მოსული პოლიტიკური ძალის მხრიდან რბილად რომ ვთქვათ, ირონიული განცხადებაა. როგორც ჩანს, ორივე ინიციატივა ხელს ხელისუფლებაში მყოფ პოლიტიკურ ძალას აძლევს, განსაკუთრებით - უკანასკნელ ხანებში კიდევ უფრო დანაწევრებული პოლიტიკური ლანდშაფტის პირობებში.

ე.წ. „დაკარგულ ხმებად“ იმ ამომრჩევლებს მოიაზრებენ, რომლებმაც მხარი პარლამენტში ვერმოხვედრილ პარტიებს დაუჭირეს. ახალი ინიციატივის თანახმად, მათი ხმები არჩევნებში გამარჯვებულ პოლიტიკურ ძალას მიეკუთვნება. ამ პირობებში პარლამენტში პოლიტიკურ ძალთა ბალანსის დასახასიათებლად, ქვემოთ წარმოვადგენთ შედარებას, თუ როგორ გადანაწილდებოდა მანდატები საქართველოს ოთხი მოწვევის პარლამენტში. ერთმანეთს ვადარებთ არსებულ მაჟორიტარულ-პროპორციულ, ასევე - წმინდა პროპორციულ და ირაკლი კობახიძის ინიციატივის მიხედვით გადანაწილებულ საპარლამენტო ადგილებს

გამოთვლები გვიჩვენებს, რომ 2008 და 2016 წლებში, დომინანტი პარტიის არსებობისას, ახალ სისტემას ხელისუფლებაში მყოფი პოლიტიკური ჯგუფისთვის წმინდა პროპორციულ სისტემაზე მეტი, მაგრამ - ამჟამინდელ შერეულზე ნაკლები მანდატის მოტანა შეეძლო. რადგან პარლამენტის თავმჯდომარის მიერ შემოთავაზებული სისტემა მოსახლეობას მაჟორიტარულ-პროპორციულ სისტემაზე უკეთ, თუმცა - პროპორციულზე უარესად წარმოადგენს, შეიძლება ვთქვათ, რომ ამ პირობებში, დაკარგული ხმების გადანაწილების პრინციპი საარჩევნო სამართლიანობისკენ - ორი, ხოლო უკან გადადგმული ერთი ნაბიჯია.

2012 წელს, როდესაც „ქართულ ოცნებას“ და „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას“ შორის პოლიტიკურმა კონკურენციამ აპოგეას მიაღწია, პარლამენტში მანდატების შერეული მიდგომით გადანაწილება თითქმის დაემთხვა პროპორციული სისტემით სავარაუდო სცენარს. მაგრამ თუ დაკარგულ ხმებს გამარჯვებულს მიაკუთვნებდნენ, „კოალიციას“ ოდნავ უფრო მეტი მანდატი შეხვედებოდა, ვიდრე - შერეული ან წმინდა პროპორციული სისტემის პირობებში. 

მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ განხილულ შემთხვევაში, „ქართული ოცნების“ მიერ შემოთავაზებული პრინციპი შერეულზე უკეთ ასახავდა პოლიტიკურ ძალთა თანაფარდობას, მაღალი პოლიტიკური ფრაგმენტაციის პირობებში, „დაკარგული ხმების“ გამარჯვებულისთვის გადანაწილება ხელისუფლებაში მყოფ ძალას უფრო მეტ უპირატესობას მიანიჭებს, ვიდრე - შერეული საარჩევნო სისტემა.

ამის საილუსტრაციოდ, 1995 წლის არჩევნები გამოდგება. მეოთხე მოწვევის პარლამენტის არჩევნებში ოცი პარტია მონაწილეობდა, ხოლო ხმების თითქმის 62% დაიკარგა, რადგან პოლიტიკური ჯგუფების უმეტესობამ 5%-იან საარჩევნო ბარიერს ვერ უწია. თუ ამ დროს ირაკლი კობახიძის ინიციატივის მსგავსი სისტემა იარსებებდა, გამარჯვებული „საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი“ 107-ის ნაცვლად, 187 მანდატს მიიღებდა, რაც იმდროინდელი 235-წევრიანი საკანონმდებლო ორგანოს წევრთა აბსოლუტური უმრავლესობაა.

ამასთან, ხელისუფლებაში კოალიციის სახით მოსული „ქართული ოცნება“ საარჩევნო ბლოკების აკრძალვასაც აპირებს. ეს წესი, „დაკარგული ხმების“ გადანაწილების პრინციპთან ერთად, ხელისუფლებაში მყოფ პოლიტიკურ ჯგუფს დამატებით უპირატესობას მიანიჭებს. ინიციატივის თანახმად, ნებისმიერმა პოლიტიკურმა პარტიამ არჩევნებში დამოუკიდებლად უნდა მიიღოს მონაწილეობა, ან - სხვებთან ერთად, ახალი პარტია უნდა ჩამოაყალიბოს. პრაქტიკაში, ეს პოლიტიკური ლანდშაფტის კიდევ უფრო მეტ ფრაგმენტაციამდე მიგვიყვანს, რაც დაკარგული ხმების წილს გაზრდის და მმართველ პარტიას პარლამენტში დისპროპორციულად მეტ მანდატს მოუპოვებს.

ქართული პოლიტიკური ლანდშაფტი ისედაც დანაწევრებულია - ერთ დროს, „ქართული ოცნება“ ექვსი პარტიის კოალიციას წარმოადგენდა, ახლა კი - ერთი დიდი (პარტია „ქართული ოცნება“) და ორი მცირე („კონსერვატორები“ და სოციალ-დემოკრატები“) პოლიტიკური ჯგუფისგან შედგება. კოალიციის სხვა წევრები დამოუკიდებლად მოღვაწეობენ. „ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასაც“ პარტიათა მთელი რიგი გამოეყო. თავდაპირველად, 2012-2016 წლებში, ენმ-ის რიგები „გირჩმა“ და „ახალმა საქართველომ“ დატოვეს. რამდენიმე თვის წინ კი - პარტიას საკანონმდებლო დელეგაციის უმრავლესობა გამოეყო და „მოძრაობა თავისუფლებისთვის - ევროპული საქართველო“ დააარსა.

მნიშვნელოვანია, რომ ახალი საკანონმდებლო პროექტის პირობებში, ხელისუფლებას მცირე პოლიტიკური პარტიების დაფინანსების მეტი მოტივაცია გააჩნია, რათა სავარაუდო კონკურენტებს ამომრჩეველთა ხმები წაართვას. მსგავსი პრაქტიკა ქართულ პოლიტიკურ სივრცეში ადრეც არსებობდა - „ნაციონალური მოძრაობის“ მმართველობის პერიოდში, „ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობა“ ფაქტიურად, სატელიტი პარტია იყო. სავარაუდოდ, გამოყენებული სტრატეგია ენმ-ს „უკან მიუბრუნდა“. „გირჩმა“ და „ახალმა საქართველომ“, გამოყოფისთანავე მთელი ქვეყნის მასშტაბით უამრავი ოფისი გახსნეს, რაც საკმაოდ დიდ ხარჯებთან იყო დაკავშირებული. თუმცა საზოგადოებისთვის საბოლოო ჯამში, უცნობი დარჩა, საიდან მოვიდა ეს თანხები.

როგორც ჩანს, შემოთავაზებული საარჩევნო რეფორმა სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებისგან დიდ წინააღმდეგობას შეხვდება და შესაძლოა, პრეზიდენტმა მარგველაშვილმა ვეტოს უფლებაც გამოიყენოს. თუმცა, „ქართულ ოცნებას“ პარლამენტში საკონსტიტუციო უმრავლესობა გააჩნია და ცვლილებების მისაღებად, აქამდე არაერთხელ გამოყენებულ ვეტოს დაძლევის პრაქტიკას გამოიყენებს.

დაბოლოს, ცვლილებები ქართული პარტიულ ლანდშაფტს კიდევ უფრო დაანაწევრებს, ხოლო  ხელისუფლებაში მყოფ პოლიტიკურ გუნდს მეტ საარჩევნო უპირატესობას მოუტანს. საუკეთესო ვარიანტში, ირაკლი კობახიძის შემოთავაზება წინ ორი და უკან გადადგმული ერთი ნაბიჯია, უარეს შემთხვევაში კი - საქართველოში პოლიტიკური კონკურენციის დასასუსტებლად გამიზნული ცვლილება.

სტატიის მომზადებისას გამოყენებული მონაცემები იხილეთ ამ ბმულზე.

[შენიშნვა: ეს სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა ჟურნალ ლიბერალის ვებ გვერდზე. დასტინ გილბრეთი CRRC-საქართველოს პოლიტიკის ანალიტიკოსია,

დავით სიჭინავა CRRC-საქართველოში პოლიტიკის უფროს ანალიტიკოსად მუშაობს.]

ოჯახში ძალადობის მიმართ დამოკიდებულებები საქართველოში

ბოლო დროს საქართველოში ახალ ამბებში შუქდება ინფორმაცია მეუღლეების, შვილების, და-ძმის და მშობლების მკვლელობის შესახებ. CRRC/NDI-ის 2014 წლის ოქტომბრის გამოკითხვა გვაწვდის ცნობებს იმის შესახებ, თუ რას ფიქრობს საქართველოს მოსახლეობა ოჯახში ძალადობის შესახებ.

საქართველოში ხალხის უმრავლესობა (64%) ეთანხმება იმას, რომ არაფიზიკური ძალადობა ოჯახში (როგორიცაა აკრძალვები, სიტყვიერი შეურაცხყოფა და ზეწოლა) ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს. ამავდროულად, მხოლოდ 39% ამბობს იმავეს ფიზიკურ ძალადობაზე. სოფლის ტიპის დასახლებებში მცხოვრები ადამიანები უფრო ხშირად ამბობენ, რომ ორივე, ფიზიკური და არაფიზიკური ძალადობა, ოჯახში უნდა მოგვარდეს, ვიდრე დედაქალაქში მცხოვრები ადამიანები.

ხანში შესულ ადამიანებთან შედარებით ახალგაზრდები ნაკლებად ეთანხმებიან, რომ ფიზიკური და არაფიზიკური ძალადობა ისეთი საკითხია, რომელიც ოჯახში უნდა მოგვარდეს. 18-დან 35 წლამდე ადამიანების 58% ეთანხმება, რომ არაფიზიკური ძალადობა ოჯახში უნდა მოგვარდეს მაშინ, როცა იმავეს 56 წელზე უფროსი ადამიანების 68% ეთანხმება. რაც შეეხება ფიზიკურ ძალადობას, 18-დან 35 წლამდე მოსახლეობის 35% ეთანხმება, რომ ის უნდა გადაიჭრას ოჯახის შიგნით. 56 წელზე უფროსი მოსახლეობის 45% ამბობს იმავეს.

რაც შეეხება გენდერულ განსხვავებებს, ქალები მცირედით უფრო მეტად არ ეთანხმებიან იმას, რომ ფიზიკური ძალადობა ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს (ქალების 59% კაცების 48%-თან შედარებით). საშუალო ან განათლების უფრო დაბალი დონის მქონე ინდივიდებთან შედარებით, უმაღლესი განათლების მქონე ინდივიდები უფრო მეტად არ ეთანხმებიან, რომ ფიზიკური ძალადობა ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს. საშუალო ან უფრო დაბალი დონის განათლების მქონე ინდივიდების 45% ეთანხმება, რომ ფიზიკური ძალადობა ოჯახის შიგნით უნდა გადაიჭრას. უმაღლესი განათლების მქონე ინდივიდების მხოლოდ 32% ამბობს იმავეს. არ ვხვდებით მნიშვნელოვან განსხვავებებს სქესისა და განათლების დონის მიხედვით არაფიზიკურ ძალადობასთან მიმართ დამოკიდებულებებში.

გამოკითხვაში ასევე დაისვა კითხვები იმის შესახებ, თუ ვინ არის ოჯახში უფლებამოსილი, რომ ძალადობის შემთხვევაში ჩაერიოს, თუმცა, ამ კითხვების შემთხვევაში არ იყო დაკონკრეტებული ძალადობის ფორმა (ფიზიკური თუ არაფიზიკური). მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა ფიქრობს, რომ ოჯახის წევრები უფლებამოსილნი უნდა იყვნენ, ჩაერიონ ოჯახში ძალადობის შემთხვევაში. უფრო ნაკლები, თუმცა, მაინც უმრავლესობა ფიქრობს, რომ სასამართლო, საპატრულო პოლიცია, ფსიქოლოგები, მღვდლები ან ნათესავები უნდა იყვნენ უფლებამოსილნი, ჩაერიონ. აღსანიშნავია, რომ ხალხი ყველაზე ნაკლებად სოციალურ მუშაკებზე, მეგობრებსა და მეზობლებზე ამბობს, რომ მათ უნდა ჰქონდეთ ჩარევის უფლებამოსილება.

შენიშვნა: კითხვა დაისვა ცალ-ცალკე თითოეული ჯგუფის/ინსტიტუტის შესახებ. 

კაცებთან შედარებით, ქალები უფრო ხშირად ამბობენ თითოეულ ჯგუფსა და ინსტიტუტზე, რომ მათ უნდა ჰქონდეთ ჩარევის უფლებამოსილება.

ახალგაზრდები და თბილისში მცხოვრებნი უფრო ხშირად ამბობენ, რომ ამ ჯგუფებსა და ინსტიტუტებს უნდა ჰქონდეთ ჩარევის უფლებამოსილება ოჯახში ძალადობის შემთხვევებში. ხანში შესულ ინდივიდებთან შედარებით, ახალგაზრდები უფრო მეტად ფიქრობენ, რომ სასამართლო (75%), ფსიქოლოგები (74%), მღვდლები (69%) და სოციალური მუშაკები (62%) უფლებამოსილნი უნდა იყვნენ, ჩაერიონ ოჯახში ძალადობის შემთხვევებში. მათ შორის, ვინც 56 წლის ან მეტისაა, შესაბამისად, 67%, 62%, 62% და 55% ამბობს იმავეს. ამის მსგავსად, დედაქალაქში მცხოვრები ადამიანები უფრო მეტად ფიქრობენ, რომ სასამართლო (78%), საპატრულო პოლიცია (77%), ფსიქოლოგები (74%), მღვდლები (74%), სოციალური მუშაკები (65%) და მეგობრები (63%) უნდა იყვნენ უფლებამოსილნი, ჩაერიონ ოჯახში ძალადობის შემთხვევებში, როცა იმავეს, შესაბამისად, სოფელში მცხოვრებთა 67%, 67%, 68%, 63%, 55% და 56% ამბობს.

საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა მიუთითებს, რომ არაფიზიკური ძალადობა ისეთი საკითხია, რომელიც ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს. როდესაც საქმე ფიზიკურ ძალადობას ეხება, ხალხი ნაკლებად ეთანხმება მოსაზრებას, რომ ეს ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს. დედაქალაქში მცხოვრები და ახალგაზრდა ადამიანები უფრო ნაკლებად მიიჩნევენ, რომ ნებისმიერი სახის ძალადობა ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს, ვიდრე სოფლის მაცხოვრებლები და ხანში შესული ადამიანები. ქალები და უმაღლესი განათლების მქონე ადამიანები უფრო ხშირად არ ეთანხმებიან მოსაზრებას, რომ ფიზიკური ძალადობა ისეთი საკითხია, რომელიც ოჯახის შიგნით უნდა მოგვარდეს, მაშინ, როცა განსხვავება არ არის ქალებსა და მამაკაცებს შორის, ასევე განათლების სხვადასხვა დონის მქონე ინდივიდებს შორის, როდესაც საქმე არაფიზიკურ ძალადობას ეხება. ხალხის უმრავლესობა ფიქრობს, რომ ოჯახის წევრები, სასამართლო და საპატრულო პოლიცია, სხვა ჯგუფებსა და ინსტიტუტებთან ერთად, უფლებამოსილები უნდა იყვნენ, ჩაერიონ ოჯახში ძალადობის შემთხვევებში.

CRRC/NDI-ის გამოკითხვის შედეგების სანახავად ეწვიეთ CRRC-ის ონლაინ ანალიზის პორტალს.